“
اولین انقلاب در زمینه ی تجارت اختراع پول بوده است. ارزش پول مشخص، حمل آن آسانتر، فاسد نشدنی و مورد نیاز همه ی مردم بود و تا چند دهه ی قبل کمتر کسی انتظار تحول دیگر در تجارت را داشت. روابط اقتصادی بین افراد، شرکتها با یکدیگر و افراد با شرکتها و دولتها مبتنی برمبادله بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی بود.
حدود دو یا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در زمان امپراطوری بابل عملیات تجارتی از قبیل وام با بهره، امانت، شرکت و حق العمل کاری وجود داشته است و قانون حمورابی موید آن است. مصریها که در دره ی نیل به کشاورزی اشتغال داشتند تجارت را امر پستی می شمردند و آن را به کلدانیها یا یهودیان که خارجی محسوب می شدند واگذار میکردند و مدارک قابل توجهی در مورد تجارت از خود باقی نگذاشته اند.
فنیقی ها از اولین دریا نوردانی بودند که به تجارت دریا می پرداختند و بعد از آن ها یونانی ها آن را به دست گرفتند قراردادهای متعدد تجاری در بین تجار یونانی رایج بوده است. خرید گندم از سواحل دریای سیاه و همچنین تعمیم پیدا کند مانند مقررات مربوط به چک، سفته و اوراق بهادار و از طرف دیگر مداخله ی دولت در اقتصاد کشورها حقوق اقتصادی را توسعه داده و برای شهروندان هر کشوری لازم الاتباع میباشد.
رومی ها که شغل آن ها ملاکی یا کشاورزی بود، تجارت دریایی را از شرقی ها آموختند و آن را امری مربوط به غلامان میدانستند، پدر خانواده شخصاً به تجارت نمی پرداخت و آن را از وظایف پسر خانواده، بردگان و یا بردگان آزاد شده میدانست و مع الوصف دعاوی ناشی از تجارت نامبردگان علیه پدر خانواده اقامه می گردید. در امپراطوری رم قدیم مداخله دولت در اقتصاد از جمله نرخ گذاری قیمت ها، انحصارات دولتی، اخذ مالیات و تعیین میزان واردات و غیره اتفاق افتاد. در زمینه ی تجارت سنتی مدارکی از قبیل قراردادهای بانکی، حسابداری، طرح دعاوی جمعی علیه مدیون در حقوق رم قدیم باقی مانده است. در دوره ی اسلامی، با بررسی منابع فقه از جمله قرآن، سنت، اجماع، عقل و قیاس ملاحظه می شود که تجارت در دین مقدس اسلام بر پایه معنویت و فضیلت قرار دارد. در کتب فقهی کراراً به تاجر تأکید شده است که بر اساس عدل و انصاف رفتار نماید. حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند: «من اتجر بغیر علم، ارتطم فی الربا ثم ارتطم» به این معنی که : «کسی که بدون آگاهی تجارت کند کراراً داخل در ربا می شود». در کتب فقهی مانند شرح لمعه، مکاسب محرمه دستورات فراوانی در مورد آداب تجارت بیان شده است هدف اصلی از تجارت و مالکیت خصوصی در اسلام انجام خدمت و تعاون اجتماعی است. در اروپا نیز تا اواخر قرن نوزدهم میلادی زمینه مساعدی برای فعالیت بنگاه های تجاری و ابتکارات خصوصی فراهم آمد و در سال ۱۸۸۹ با تصویب کتاب سوم قانون تجارت فرانسه در زمینه ورشکستگی، مقررات سخت و انعطاف ناپذیر ورشکستگی مربوط به بازارهای مکاره حذف شد. مقررات تجاری دیگر در زمینه شرکتهای سهامی، معاملات ربوی دلالان و غیره وضع گردید (عرفانی، ۱۳۸۷).
با در نظر گرفتن چنین تحولاتی و اینکه اصولاً زندگی خصوصی افراد با تجارت رابطه ی نزدیک پیدا کردهاست حقوق تجارت کم کم خصوصیت حرفه ایی یا شخصی خود را از دست داده و به حقوق اعمال تجارتی تبدیل میگردد.
این نوع تجارت نیز با وجود پیشرفت های روز افزون فن آوری های ارتباطی و الکترونیکی دستخوش تحولات فراوانی گردید و رفته رفته مفهومی تحت عنوان تجارت الکترونیک به وجود آمد. واژه ی تجارت الکترونیکی در حوالی سال ۱۹۹۶ یعنی سه سال بعد از ورود اینترنت به عرصه ی تجارت رایج گردید.
استفاده از فناوریهای الکترونیکی از تقاضاهای بخش های خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری و هماهنگی درون سازمانی ناشی شده است. استفاده از اینترنت و تبادل الکترونیکی اطلاعات به قبل از سال ۱۹۶۰ میلادی بر میگردد در آن زمان اینترنت فقط محدود به آزمایشگاه های تحقیقاتی و مؤسسات آموزشی بود. تجارت الکترونیک از سال ۱۹۶۵ آغاز شد.
مصرف کنندگان با بهره گرفتن از دستگاه های خود پرداز پول خود را دریافت و با کارتهای اعتباری خریدهای خود را انجام میدادند در سالهای آغازین دهه ی نود شرکتهای بزرگ، شبکه های کامپیوتری با ارتباطات مشخص، محدود و استاندارد شده برای مبادله ی اطلاعات تجاری میان یکدیگر ایجاد کردند. در آن سالها لفظ تجارت الکترونیک مترادف با مبادله ی الکترونیکی داده ها بود. تا اینکه ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه ی جهان گستر باعث خلق فرصت های زیادی برای توسعه ی تجارت الکترونیک گردید.
گرچه استفاده از وسایل الکترونیکی در تجارت، امر تازه ای نیست و زمانی طولانی است که از تلفن و تلگرام در مذاکرات و توافق های تجاری استفاده م ی شود و مدتی نیز از کاربرد دورنگار[۷] و نمابر[۸] در این زمینه می گذرد، ولی اصطلاح «تجارت الکترونیک» از زمانی معمول شده است که سامانه های رایانه ای در مبادلات پیا م ها وارد شدند و “مبادله ی الکترونیکی داده ها”[۹] رایج گردید. «در EDIحجم زیاد داده ها به صورت متن، گرافیک و حتی صدا، با سرعت و هزین هی کم از یک سامان هی رایانه ای در یک نقط ه ی زمین به نقط ه ی دیگر انتقال پیدا میکند و بدین ترتیب بستر مناسبی را برای مبادله ی پیا م ها، تصاویر و اسناد در تجارت داخلی و بینالمللی مهیا میسازد» (صادقی نشاط، ۱۳۷۹). این اصطلاح همراه با گسترش شبکه جهانی اینترنت روز به روز گسترش بیشتری یافت.
به درستی نمی توان تاریخ دقیقی برای شروع تجارت الکترونیکی ذکر کر د. شاید بتوان شروع این نوع فعالیت را زمان توسعه ی سخت افزارهای الکترونیکی ارتقاء دهند ه ی ارتباطات دانست. گسترش اینترنت و افزایش استفاده از آن در میا ن کاربران، ایده استفاده از محیط اینترنت را به عنوان ابزاری تبلیغاتی در اذهان ایجاد کرد. این کاربرد اینترنت موجب شد شرکت های تبلیغاتی با انگیزه ی بالا در این محیط رشد کنند. تجارت الکترونیکی صرفاً محدود به تبلیغات نماند و پس از چندی اشخاص کارآفرین در ایجاد پایگاه ه های الکترونیکی برای معرفی و بازاریابی موفق شدند و کسب و کارهای جدیدی در این محیط توسعه یافت. یعنی نوعی کسب و کار که تجارت را ساده و مقرون به صرفه و تأثیر بنگاههای واسطه را از زنجیرهی عرضه حذف کرد و در نتیجه بهای کالا تا حدودی کاهش یافت. تجارت الکترونیک در مدت کم رشد چشمگیری یافته و گسترش اینترنت مزایای این میدان را برای ورود کسب و کارهای جدید افزایش داده است. در جدول زیر آمار مربوط به گسترش استفاده از اینترنت در جهان آمده است (نوری و نخجوانی، ۱۳۸۲).
“