کیفیت: چگونگی یک پدیده است که تاثیر عاطفی و عقلانی خواصی بر انسان می گذارد و خاصیت ها و ویژگیهای اصلی یک چیز را بیان می کند کیفیت نقش بسیار اساسی در تعیین و تمایز یک چیز از چیزهای دیگر دارد و شامل کیفیت ظاهری، عملکردی و زیبایی شناختی می شود (کوکبی،پورجعفر وتقوایی،۱۳۸۴، صص ۷-۶ )
مفهوم کیفیت زندگی از دو عنصر اصلی تشکیل شده است این فکر که مردم برای زندگی به چیزی بیش از نان و آب نیاز دارند و این فکر که آنچه به زندگی معنا می دهد در عین حال در جمع ریشه دارد در شادمانی بشری، فعالیت خلاق و حس اجتماعی بودن دست کم به همان اندازه استاندارد مادی زندگی و شاید بیش از آن اهمیت دارد ( پیتی ۱۹۹۸،به نقل از فیشلر ،ترجمه تقی زاده مطلق،۱۳۸۱،ص ۲۳ )

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کیفیت زندگی با اینکه توجه به آن قدمت بلندی دارد لیکن به دلیل ماهیت پویا و خصلت سازه ای آن از ابهام و پیچیدگی خاصی برخوردار است از یکسو کیفیت زندگی به عنوان پنداشتی از گذران زندگی فرد مطرح می شود و از بعدی موقعیت هایی نظیر محیط پیرامونی و یا فرهنگ در یک جامعه معین را نیز شامل می شود ( صادقی،۱۳۸۹،ص ۱۱)
مفاهیم استاندارد زندگی و کیفیت زندگی تلاش مداوم ما را برای ارائه واقعیت بشری بر حسب شرایط عینی و عقلایی کردن تصمیم گیری جمعی نشان می دهد اما عبور از یکی به دیگری بیانگر تغییر در گفتمان عمومی از بهداشت فردی به بهداشت جمعی و حتی بهداشت جهانی است کیفیت زندگی برای جامعه فراصنعتی و چند فرهنگی ما همان اهمیتی را دارد که استاندارد زندگی برای جامعه صنعتی و همرنگ ساز گذشته داشت عبارت کوتاهی که برای نشان دادن درک مردم از آنچه برای یک زندگی شایسته لازم است، بکار می رود از آنجا که درک جمعی ما از ارزش بشری هم در قلمرو سیاسی و هم اقتصادی تغییر یافته است ارائه اهداف و درمانها از طرف ما نیز دگرگون شده است ( فیشلر،ترجمه تقی زاده مطلق،۱۳۸۱،ص ۲۵)
به لحاظ مفهومی کاربرد این سازه را در شش حوزه مطرح نموده اند که در جدول زیر به همراه عناصر مربوط به هر کدام آورده شده است ( غفاری و امیدی،۱۳۸۷،ص ۱۲)
جدول ۲-۱: کیفیت زندگی از جنبه های مختلف

عبارت کیفیت زندگی دوره های تاریخی زیادی را پشت سر گذاشته است و تغییرات مختلفی در مورد آن صورت گرفته است این عبارت علایق شخصی، تجارب، احساسات، دیدگاه ها و عقاید راجع به ابعاد فلسفی، فرهنگی، معنوی، روانشناسی، مالی و … زندگی روزمره را شامل می شود (براری،۱۳۹۱)
در ابتدا مفهوم کیفیت زندگی در مقابل رویکرد صرف اقتصادی به توسعه شکل گرفت از دهه ۱۹۶۰میلادی بیشتر کشورهای پیشرفته صنعتی از لحاظ مباحث کیفیت زندگی با چالش ها و مسائل بسیاری روبرو شدند به رغم اینکه کالاها، فراورده ها و تسهیلات زندگی مادی به وفور در جامعه تولید و فراهم شده بود اما جامعه انسانی از لحاظ جنبه های بوم شناسی، روانشناسی و جامعه شناسی با مسائل بزرگی روبرو بود، آلودگی های زیست محیطی، آسیب های اجتماعی، نابرابری فرصت های زندگی، حاشیه شدن گروه های اجتماعی که امروزه به عنوان طرد و محرومیت اجتماعی شناخته می شود بویژه گروه های مهاجر، تحرکات نزولی درون شهری بر اثر فقر و ریسکهای متعدد اجتماعی فزونی گرفت از این رو بسیاری از کارشناسان وصاحب نظران مسائل توسعه در رشته های مختلف به نقد و ارزیابی هدف های رشد و توسعه اقتصادی در کشورهای پیشرفته و صنعتی پرداختند و بر اولویت هدف های اجتماعی توسعه و کیفیت خدمات و کالا و مناسب بودن آنها با نیازها و شرایط زندگی مردم تاکید ورزیدند ( حاج یوسفی، به نقل از حسن زاده،۱۳۸۷)
در قرن حاضر حفظ زندگی به شکل معمول مطلوب نبوده بلکه ارتقاء کیفیت زندگی در زمینه های متعدد تلاش اساسی جوامع تلقی می شود داشتن کیفیت زندگی مطلوب همواره آرزوی بشر بوده و هست در ابتدای این آرزو به بهبود وضعیت های ظاهری افراد از قبیل میزان درآمد، تحصیلات، سلامتی جسمی و مسکن محدود بود ولی اکنون به طیف های وسیعی از جمله متغیر های کیفی و ذهنی توجه می شود اگر بپذیریم که مهمترین محور توسعه، انسان و نیروی انسانی است و اگر بپذیریم که توجه مقوله کیفیت زندگی افراد یکی از مهمترین راه های رسیدن به توسعه پایدار است به راحتی می پذیریم که باید کلیه عواملی که انسان را در این راه و برای رسیدن به این هدف دچار مشکل می کند و یا با مانع روبرو می کند برطرف کنیم (نظری و مختاری،۱۳۸۹)
کاربرد اندازه گیری کیفیت زندگی:
پزشکی: این ابزار در کنار سایر اقدامات تعیین کننده می تواند اطلاعات با ارزشی در مورد مواردی که روی فرد بیشترین اثر را دارند فراهم نموده و در یافتن بهترین انتخاب در مراقبت بیمار مفید باشد.
بهبود روابط پزشک – بیمار : با افزایش درک پزشک از اثرات بیماری در زندگی بیمار، روابط پزشک و بیمار بهتر شده و بیمار نیز خدمات پزشکی را موثرتر احساس می کند.
تعیین کارایی درمانهای مختلف: جهت ارزیابی درمانهای مختلف می توان از این ابزار جهت سنجش کیفیت زندگی به عنوان یک پیامد استفاده کرد.
ارزیابی خدمات بهداشتی: در مورد کفایت و کیفیت خدمات پزشکی، اولویت های بیمار قطعاً مهم هستند که این ابزار، مکمل با ارزشی جهت این ارزیابی فراهم می کند.
تحقیقات: این ابزار بوسیله تعیین اثرات بیماری در تمام وجوه بیمار بصیرت جدیدی در مورد سیر طبیعی بیمار ایجاد می کند.
سیاست گذاری: در تعیین اثرا سیاستهای جدید بر کیفیت زندگی افراد می توان از این ابزار سود جست، سیاستگذاران با در نظر گرفتن این پیامد، می توانند تخصیص منابع محدود را با بینش وسیع تری انجام دهند (رحمتی )
آدمی از تولد تا مرگ در پی رسیدن به یک آرامش نسبی در تمامی عرصه های زندگی است و تمامی تلاشهایش در راستای تحقق این هدف است. هیچ اجتماع، شهر و یا کشوری ساخته نشده مگر برا بهبود وضعیت معیشتی و زندگی مردم. بنابراین باید تمامی اقدامات و تصمیمات در راستای تحقق این هدف باشد. برای اینکه بتوان یک زندگی مطلوب را برای مردم ایجاد کرد باید مولفه های و شاخص های مربوط به کیفیت زندگی را شناخت و برای تحقق آنها چاره اندیشی کرد.
۲-۲-۳- شاخص های کیفیت زندگی
طراحی و تدوین شاخص های کیفیت زندگی یکی از راه های عملیاتی کردن مفهوم کیفیت زندگی است در سه دهه گذشته برای اندازه گیری کیفیت زندگی در مناطق مختلف دنیا تلاشهای زیادی صورت گرفته است بسیاری از محققان برای ارزیابی کیفیت زندگی نیاز به هر دو دسته از شاخص های عینی و ذهنی را یادآور شده اند ( رضوانی و منصوریان،۱۳۸۶،ص ۶ )
معرف های بعد ذهنی از شاخص های کیفیت زندگی: ایجاد و گسترش نهاد های محلی جدید، تقویت نهادهای محلی موجود، احساس امنیت فردی، امید به آینده، توانایی تامین نیازهای اساسی خانوار، رضایت از زندگی، احساس تعلق به اجتماع، تمایل به ماندن در روستا، رضایت از موقعیت اجتماعی و …
معرف های بعد عینی از شاخص های کیفیت زندگی: رضایت از مراکز بهداشتی، جمع آوری و دفع آب های سطحی، کیفیت بهداشت شبکه معابر، کیفیت مسیر عابر پیاده، تفاوت و پاکیزگی شهر یا روستا، کیفیت آب آشامیدنی و … ( ازکیا و رضوانی، به نقل از فراهانی و همکاران، ص۷۱)