همانطور که قبلا ذکر شد با توجه به زمینه های فعالیت محققین رشته های مختلف تعاریف ویژه ای از خشکسالی ارائه شده است که در نهایت طبقه بندی و تفکیک این پدیده را بوجود آورده است . این امر سبب گردیده است که روش های مطالعاتی خاص با توجه به زمینه های مورد توجه همچون بارندگی، رطوبت خاک، جریان های سطحی ، مخازن زیرزمینی، خسارت­های اقتصادی و … ابداع گردد.
روش های مطالعاتی فوق درقالب شاخص­ های مشخصی ارائه می­گردد. در زمینه استفاده از آن شاخص ­ها جهت تبیین این پدیده، دیدگاه های مختلفی وجود دارد: به نظر برخی از محققین شاخص های طراحی شده قادر به ارائه ویژگیهای مختلف آب و هوایی یک منطقه نیستند ولی برخلاف آنها ، برخی نیز هدف از ارائه این شاخص ها را موارد ذیل عنوان می کنند:
- ارزیابی استعداد آب و هوایی در رابطه با خشکسالی
- برآورد نیازهای آبیاری منطقه
- ارزیابی رخداد خشکسالی در موقعیت محلی
- بررسی شدت و وسعت ناحیه ای خشکسالی
نظر به اینکه شناخت روش­های مختلف نحوه برخورد با این مسئله در تحلیل شرایط خشکسالی از اهمیت اساسی برخوردار است ، در این بخش سعی می گردد در ابتدا روش­های مختلفی که در جهان برای تحلیل و پیش بینی خشکسالی­ها توسط محققین عنوان شده ذکر شود و شاخص­ های هر یک به تفکیک مورد بررسی قرار گیرد .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۵-۱- روش­هایمبتنی بر بیلان آب
با توجه به اینکه یکی ازمهمترین زمینه­هایتاثیر­گذار خشکسالی، میزان رطوبت خاک می باشد، این مسئله بخشیازمطالعات مربوط بهخشکسالی را بخود اختصاص داده است. نظر به تاثیر این عامل دررشدگیاهانوهرگونه فعل وانفعالبیولوژیکی، این مسئله تحت عنوان خشکسالیکشاورزی قلمدادمی­گردد که درمطالعه آن عمدتاً تغییرات رطوبت خاک درطی دوره هایخاصی که گیاه نیازمند آن رطوبت می باشد، مدنظر­قرار­می­گیرد(فرج زاده اصل،۱۳۷۴). عمده شاخص­ هایی کهبرای بیان این حالت خشکسالی بکارگرفتهمی­شوند، سعی دارند بیلان آبی خاک راشناسائی و تبیین نمایند. بطورکلی برای محاسبه بیلان آبی،روش­های مختلفی وجود داردکه بیشتر آنها ازمحاسبهتبخیروتعرقبالقوهاستفاده می­ کنند. درمطالب ذیل دو نوع شاخص مهم که دراین زمینه مورد استفاده محققان است، بطوراجمال ذکر می­ شود.
۲-۵-۱-۱- شاخص ترنث وایت
مدلبیلان آبی ترنتوایت،اختلاف بینبارشوتبخیررا درنظرگرفته و بیلانی ازکمبود یا مازاد آب را ارائه می­ کند. اولین لازمه مطالعه این مدل،ظرفیت نگهداری آب خاک در رابطه بانوع خاک و کاربری اراضی می­باشد. مازاد آب می ­تواند به راحتی تحت عنوان رواناب محاسبه شود. محاسبه کمبود رطوبت بسیار مشکل استچرا که تبخیر و تعرق واقعی با حجم آب خاک تغییر پیدا می­ کند، درمدل ترنثوایت، میزانتبخیر و تعرق ازبارندگی با توجه به میزان آب قابل دسترس باقی مانده درخاک، محاسبهمی­گردد. هنگامی که بارش کمتر از تبخیر و تعرق بالقوه باشد، تبخیر و تعرق واقعی بابارش به اضافه هر مقدار رطوبت خاک که تبخیر یا تعرق پیدا کند، برابرمی­شود.
در شاخصترنت­وایت، تبخیر و تعرق بالقوه با بهره گرفتن از میانگین دما محاسبهمی­شود. این مدل می تواند برای ارزیابی شرایط انعطاف پذیری آبیاری، مورد استفادهقرار گیرد و اطلاعاتی در رابطه با حجم آب مورد نیاز در هر زمان ارائه کندو شاخصمشخصی از خشکسالی را ارائه دهد . ارزش­های محاسبه شده وقتی با مازاد آب درفصلهایدیگر مقایسه شود، نشان میدهد که آیا رطوبت کافی که درطی فصل موجود بوده، اجازهآبیاری را میدهد یا نه­؟ درهمان زمان، تعیین تغییرات ذخیره رطوبت خاک روزانه،اطلاعات با ارزشی از رطوبت خاک را در زمان­های مختلف برای استفاده درجدول زمانی ومقدار آبیاری برای اجتناب ازرخداد هر نوع خشکسالی که میزان محصولات کشاورزی رامحدود خواهدکرد، ارائه می­دهد(فرج زاده اصل،۱۳۷۴).
۲-۵-۱-۲- شاخص پالمر
شاخص شدت خشکسالی پالمر در سال ۱۹۶۵ بوسیله­ی پالمر^[۳]ارائه شد و اولین نمایه جامع خشکسالی است که درایالت متحده امریکا به کار گرفته شده است. در این سال پالمرشاخص را برای اندازه گیری میزان انحراف منابع رطوبت ابداع نمود. شاخص ­ها براساس مفهوم تولید و تقاضای بیلان آب استوار است. PDSI­یک شاخص­ی هواشناسی است و به شرایط آب وهوایی پاسخ می­دهد که به طور غیر طبیعی خشک یا مرطوب می­باشد. میزان PDSI بر اساس داده های بارش، دما و همچنین محتوای آب قابل دسترس خاک محاسبه می­ شود. میزان نمایه پالمر بین ۶- و ۶+ است. وی نمایه را بر اساس مطالعات بر روی کانزاس غربی^[۴] و آیوای مرکزی^[۵] ارائه داد. جدول (۲-۱)درجه بندی نمایه شدت خشکسالی پالمررا نشان می­دهد.
شاخص پالمر یکی از روش­های بسیار موثر در تعیین خشکسالی طولانی مدت(چند ماهه) می­باشد. ولی به عنوان پیش بینی کوتاه مدت(مثلاً چند هفته) جواب خوبی نمی­دهد. امتیاز دیگر نمایه پالمر آن است که نسبت به شرایط اقلیم محلی استاندارد می­باشد. بنابراین می ­تواند در هر بخش از کشور جهت نشان دادن خشکسالی نسبی یا ترسالی مورد استفاده قرار گیرد( محمد نیا قرایی و همکاران، ۱۳۷۹ ).
جدول (۲-۱): درجه بندی نمایه شدت خشکسالی پالمر(آسیایی، ۱۳۸۵)