٦١
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٣٩
در اﯾﻦ رﻫﺒﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮي ﻋﺪم ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد، راﺑﻄﻪ اي ﻣﻨﻔﯽ ﺑﯿﻦ رﻫﺒﺮ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﭘﯿﺮو در آن ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ. اﯾﻦ رﻫﺒﺮان ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ، ﻏﺎﯾﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ، از ﻗﺒﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و در ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺎي ﮐﻤﮏ از ﺳﻮي زﯾﺮدﺳﺘﺎن را ﭘﯿﮕﯿﺮي ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ (ﮔﺎردﻧﺮ و اﺳﺘﻮ ، .( 2002
-5-2 ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ⁶²
ﻣﻮج ادﻏﺎﻣﻬﺎ، ﺧﺮﯾﺪﻫﺎ، ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻫﺎ، ﺗﻤﺮﮐﺰ روز اﻓﺰون ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ و ﭼﺎﻟﺶ ﻣﺠﺎزي ﮐﺮدن درﻋﺮﺻﻪ ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر، اﻫﻤﯿﺖ درك ﺑﻬﺘﺮ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻫﻬﺎ را آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ. ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﮑﯽ از ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﻬﺎ و داراﯾﯿﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺰﯾﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﺪاري اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ. ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﻗﻮي، رواﺑﻂ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﺘﻤﺎد و ﻫﻤﮑﺎري و اﻗﺪام اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را در ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزد (ﻗﻠﯿﭻ ﻟﯽ، .(44 :1388
ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻔﻬﻮمﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺪﯾﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد آن از دﻫﻪ 1990 ﻣﯿﻼدي در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻋﻠﻤﯽ و داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ و ﺑﺎ ﮐﺎرﻫﺎي اﻓﺮادي ﻧﻈﯿﺮ ﺟﯿﻤﺰ ﮐﻠﻤﻦ⁶³، راﺑﺮت ﭘﺎﺗﻨﺎم⁶⁴، ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ⁶⁵
و ﭘﯿﺮ ﺑﻮردﯾﻮ⁶⁶ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ (ﺑﻮﻟﯿﻨﻮ⁶⁷، .(505 : 2002 ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﺎدي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺪارد و ﺷﺎﻣﻞ رواﺑﻂ دوﺟﺎﻧﺒﻪ و ﺗﻌﺎﻣﻼت و ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﮔﺮوه ﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﺑﻮردﯾﻮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﮐﻨﺸﮕﺮ در ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ. ووﻟﮑﻮك⁶⁸ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را اﺻﻄﻼﺣﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ
Social Capital ^٦٢ J. Coleman ^٦٣ R. Putnam ^٦٤ F. Fukuyama ^٦٥ P. Bourdieu ^٦٦
Bolino ^٦٧ Woolcock ^٦٨
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٤٠
ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﺸﻬﺎي ﺟﻤﻌﯽ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻣﺰاﯾﺎي ﻓﺮاوان آن ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ(اﺳﺘﻤﺴﻮن و ﻫﻤﮑﺎران⁶⁹، .(92 : 2003
وﯾﻼﻧﻮا و ﺟﻮﺳﺎ(2003) ⁷⁰ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪﯾﺪه اي ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮده و ﺑﺮاي آن وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ، اﻋﺘﻤﺎد، ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ، ارزش ﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك، ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﻫﻤﮑﺎري، ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ، ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و ﺷﺒﮑﻪ را ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ.
در ﺧﺼﻮص اﻫﻤﯿﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ، ﭘﻮﺗﻨﺎم(2000) ⁷¹ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ : اول اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﮑﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻤﻌﯽ را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ . دوم اﯾﻨﮑﻪ ، ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﺮﺧﻬﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺟﻮاﻣﻊ را روﻏﻦ ﮐﺎري ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﻧﺪ ، ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻣﮑﺮر ﺑﺎ ﻫﻤﺸﻬﺮﯾﻬﺎي ﺧﻮد دارﻧﺪ، ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر وزاﻧﻪ و ﻣﺬاﮐﺮات روزاﻧﻪ ﮔﺮان ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ، ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ(ﻗﻠﯿﭻ ﻟﯽ، .(45 :1388
رﺷﺘﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از دﯾﮕﺮ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﮐﻪ در آن ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه اﻧﺪ. ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﻮﮔﻮت و زﻧﺪر» (518-502 :1996)⁷²ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﮏ ﮔﺮوه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ آن ﺳﺮﻋﺖ و ﮐﺎراﯾﯽ در اﯾﺠﺎد و اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ اﺳﺖ.« اﯾﻦ ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﻬﻢ درﺑﺎره ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ دو در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه دﯾﮕﺮ (ﻧﻮﻧﺎﮐﺎ و ﺗﺎﮐﭽﯽ⁷³، 1995؛ اﺳﭙﻨﺪر⁷⁴، (62-45 :1996 ﻧﯿﺰ اراﺋﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ. آﻧﻬﺎ اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ و ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ دارﻧﺪ، ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺰﯾﺖ
Stemson et al ^٦٩ Vilanova & Josa ^٧٠ Putnam ^٧١ Kogut & Zander ^٧٢
Nonaka & Takeuchi ^٧٣ Spender ^٧٤
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٤١
ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ. ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﮑﯽ از ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﻬﺎ و داراﯾﯿﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ در ﺧﻠﻖ و ﺗﺴﻬﯿﻢ داﺗﺶ ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎري ﮐﻨﺪ (ﻧﺎﻫﺎﭘﯿﺖ و ﮔﻮﺷﺎل⁷⁵، : 1998 .(243 ددرﯾﮏ و ﻫﻤﮑﺎران(28-1 : 2003 ) ⁷⁶ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺧﯿﺮﺷﺎن ﮔﺰارش ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ دﭼﺎر اﻓﺖ ﺑﻬﺮه وري ﺷﺪه اﻧﺪ، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﮐﺮده اﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻬﺮه وري را 20 درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﻨﺪ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ، ﻓﮑﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﺎﻫﻦ و ﭘﺮوﺳﺎك(2001)⁷⁷ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﭼﯿﺮﮔﯽ ادراﮐﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﻋﻤﯿﻘﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ(ﻗﻠﯿﭻ ﻟﯽ، .(46-45: 1388
در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎيﻧﺴﺒﺘﺎً زﯾﺎدي در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﯽ و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .در ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻓﻮق ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ارﺗﺒﺎط و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮد اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ، ﻫﻮﯾﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ، ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، دﯾﻨﺪاري، ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ و ﺷﻐﻠﯽ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﻮردﯾﻮ (241 : 1985) ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از …» اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻔﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ داراﯾﯽ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﭘﺎﯾﺪاري از رواﺑﻂ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻧﻬﺎدي ﺷﺪه، ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪ، ﭘﯿﻮﻧﺪ داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.« ﺑﯿﮑﺮ(589 : 1990)⁷⁸ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ »ﻣﻨﺒﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻧﺪ و از آن ﺑﺮاي ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﻨﺎﻓﻌﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.« ﺑﻪ ﻋﻼوه، ﭘﻮﺗﻨﺎم((65 :1995 ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي
Nahapiet & Ghoshal ^٧٥ Dedrick et al ^٧٦
Cohen & Prusak ^٧٧ Baker ^٧٨
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٤٢
ﺳﺎزﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎ ، ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ، ﮐﻪ ﻫﻤﮑﺎري و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ را ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ (ﻗﻠﯿﭻ ﻟﯽ، .(47 :1388
از دﯾﺪﮔﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ، ﻧﺎﻫﺎﭘﯿﺖ و ﮔﻮﺷﺎل (243 :1998) ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ و ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﻮﺟﻮد در درون، ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس از ﻃﺮﯾﻖ، و ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪه از ﺷﺒﮑﻪ رواﺑﻂ ﯾﮏ ﻓﺮد ﯾﺎ ﯾﮏ واﺣﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد آدﻟﺮ و ﮐﺎن» (17 : 2002) ⁷⁹ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﺮاي ﻋﺎﻣﻼن ﻓﺮدي و ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﯿﮑﺮ ﺑﻨﺪي و ﻣﺤﺘﻮاي ﺷﺒﮑﻪ، رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﭘﺎﯾﺪارﺷﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد.« اﺧﯿﺮا، ﮐﺎﻫﻦ و ﭘﺮوﺳﺎك (2001) ﻣﻄﺮح ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﺟﻮدي ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎل ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد اﺳﺖ: ﯾﻌﻨﯽ، اﻋﺘﻤﺎد، درك ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ، رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ارزﺷﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﮐﻪ اﻋﻀﺎي ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﮔﺮوﻫﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽ دﻫﺪ و اﻣﮑﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻫﻤﮑﺎراﻧﻪ را در ﺳﺎزﻣﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ(ﻗﻠﯿﭻ ﻟﯽ، .(47 : 1388
-1-5-2 ﺗﺌﻮري ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻟﯿﻦ (1982)
از دﯾﺪﮔﺎه اﯾﻦ ﺗﺌﻮري، اﻋﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﺒﮑﻪ داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ارزﺷﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮد را در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﯾﺎري رﺳﺎﻧﺪ .اﯾﻦ ﺗﺌﻮري ﺑﺮ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﻌﺎﻣﻼت اﻋﻀﺎ و ﻣﺤﺘﻮاي رواﺑﻂ اﺷﺎره دارد(اﻟﻮاﻧﯽ و ﺷﯿﺮواﻧﯽ، .(1385
-2-5-2 ﺗﺌﻮري ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺿﻌﯿﻒ ﮔﺮاﻧﻮﺗﺮ (1985)
اﯾﻦ ﺗﺌﻮري ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺿﻌﯿﻒ، ﮐﻪ اﻓﺮاد را ﺑﺎ آﺷﻨﺎﯾﺎن دور ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽ دﻫﺪ درﺑﺴﯿﺎري زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ، ارزش ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻗﻮي، ﮐﻪ اﻓﺮاد را ﺑﺎ ﺑﺴﺘﮕﺎن ﯾﺎ دوﺳﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽ دﻫﺪ دارد. ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺠﺎد ﭘﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﺟﻬﺖ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺿﻌﯿﻒ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد(اﻟﻮاﻧﯽ و ﺷﯿﺮواﻧﯽ، .(1385
Adler & Kwon ^٧٩
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٤٣
-3-5-2 ﺗﺌﻮري ﺷﮑﺎف ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺮت (1992)
ﺗﺄﮐﯿﺪ اﯾﻦ ﺗﺌﻮري ﺑﺮ راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﺮد و ﻫﻤﮑﺎران وي در ﺷﺒﮑﻪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﻫﻤﮑﺎران ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ. ﻣﻨﻈﻮر از ﺷﮑﺎف در اﯾﻦ ﺗﺌﻮري، ﻓﻘﺪان ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن دو ﻧﻔﺮ در ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﻣﺰﯾﺘﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﺗﺌﻮري، اﮔﺮ ﯾﮏ ﻓﺮد در ﺷﺒﮑﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد، ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ در ارﺗﺒﺎط ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ، ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده را ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد(اﻟﻮاﻧﯽ و ﺷﯿﺮواﻧﯽ، .(1385
-4-5-2 ﻣﺪل ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﻮن(1999) ⁸⁰
ﭘﺎﮐﺴﺘﻮن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻣﺘﺸﮑﻞ از دو ﺟﺰ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از دﯾﮕﺮي ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﭘﺎﮐﺴﺘﻮن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: (1 ﻣﯿﺰان ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺎي اﻧﺠﻤﻨﯽ در ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد ﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﻋﯿﻨﯽ و (2 ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ذﻫﻨﯽ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد ﻣﺸﺎﺑﻪ، ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﺑﺎﯾﺪ داراي وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ، دو ﺟﺎﻧﺒﻪ، ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد و ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺣﺴﺎس ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ.
-5-5-2 ﻣﺪل ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺘﻮن (2001)
ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﻮن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻌﺪ اول، ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﺎر رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﻌﺪ دوم، ﺳﺎﺧﺖ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ﮐﯿﻔﯿﺖ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺑﻌﺪ اول ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﻧﻮع رواﺑﻂ، اﻧﺪازه ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎ، ﺳﺎﺧﺘﺎر دروﻧﯽ رواﺑﻂ، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﯿﺮوﻧﯽ رواﺑﻂ و ﺳﻄﺢ رواﺑﻂ. وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺑﻌﺪ دوم ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :ﻫﻨﺠﺎر اﻋﺘﻤﺎد و ﻫﻨﺠﺎر ﺟﺒﺮان (اﺳﺘﻮن⁸¹ ،.( 2001
Patxton ^٨٠ Stone ^٨١
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٤٤
-6-5-2 ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻓﮑﺮي در ﺳﺎزﻣﺎن (وﻧﺪاﯾﯽ⁸²
،( 2007
ﻣﺪل وﻧﺪاﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و آن را ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﮑﺮي ﻣﯽ داﻧﺪ. او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﺑﻌﺎد ﺳﺎﺧﺘﺎري و راﺑﻄﻪ اي ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد، ﻧﻘﻄﻪ اﺻﻠﯽ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﮑﺮي در ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ (وﻧﺪاﯾﯽ، .( 2007
-7-5-2 ﻣﺪل ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﺴﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران(2007)⁸³
ﻫﺴﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺎزﻣﺎن و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎر و ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺷﺎره ﮐﺮده و در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﺪل ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ. ﻣﺪل ﻫﺴﻠﯽ راﺑﻄﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺑﻬﺮه وري، اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ، ﻧﻮآوري، اﺛﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﯿﻤﯽ، ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺮك ﺧﺪﻣﺖ، رﺿﺎﯾﺖ ﺷﻐﻠﯽ ﺑﺎﻻ و ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ را در ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ، ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﺿﺎﯾﺖ ﺷﻐﻠﯽ و ﺳﻼﻣﺘﯽ را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎ را ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد(ﻫﺴﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، .(2007
-8-5-2 ﻣﺪل ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺎدرﻫﺎم و ﻫﻤﮑﺎران(2007) ⁸⁴
ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﮔﺎدرﻫﺎم و ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ، ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎراﯾﯽ اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ، زﯾﺮا ﮐﻪ آن، رﻓﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ را ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﯾﺪه اﺻﻠﯽ آﻧﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ، ﮐﻠﯿﺪي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ، ﺻﻼﺣﯿﺖ و ﯾﮏ ﻣﺰﯾﺖ ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد. آﻧﺎن ﺑﺎ
Vandaie ^٨٢ Hasle & et al ^٨٣ Goderham & et al ^٨٤
ﻓﺼﻞ دوم- ادﺑﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ٤٥
اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﻧﺎﻫﺎﭘﯿﺖ و ﮔﻮﺷﺎل ﻣﺪﻟﯽ را اراﺋﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ در ﻫﻤﮑﺎري ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد (ﮔﺎدرﻫﺎم و ﻫﻤﮑﺎران، .(2007
-9-5-2 ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺸﺘﺮك و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺸﺘﺮك (ﺷﻬﺮت ﻣﺸﺘﺮك)