در زمان پایان گلدهی و نزدیک به زمان برداشت (در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک کنجد پیشاز برداشت ) که رشد طولی گیاه تمام شده بود ارتفاع ۶ بوته از هر کرت از سطح زمین تا نوک ساقه به وسیله متر اندازه گیری شده و سپس میانگین آنها محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۲- ارتفاع اولین شاخه زایشی از سطح زمین
ارتفاع اولین شاخه زایشی از سطح زمین ۶ بوته از هر کرت (در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک و قبل از برداشت کنجد) بهوسیله متر اندازه گیری شده و سپس میانگین آنها محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۳- تعداد شاخه جانبی
تعداد شاخه های فرعی ۶ بوته از هر کرت شمارش شده و میانگین آنها محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۴- تعداد کپسول در شاخه اصلی
تعداد کپسول در شاخه های اصلی ۶ بوته از هر کرت شمارش شده و میانگین آنها محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۵- تعداد کپسول در شاخه فرعی
تعداد کپسول در شاخه های فرعی۶ بوته از هر کرت شمارش شده و میانگین آنها محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۶- تعداد بذر در کپسول
تعداد بذر در۱۰ کپسول ۶ بوته از هر کرت شمارش شده و میانگین آنها محاسبه وثبت گردید.
۲-۵-۷- درصد روغن
برای تعیین درصد روغن دانه از دستگاه سوکسله در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی خوی استفاده گردید.
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۲-۵-۸- عملکرد روغن
با ضرب کردن عملکرد دانه در درصد روغن عملکرد روغن محاسبه گردید.
۲-۵-۹- درصد پروتئین
برای تعیین درصدپروتئین دانه از دستگاه کجلدال در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی خوی استفاده گردید.
۲-۵-۱۰- وزن هزار دانه
بدین منظور۱۰۰۰دانه از دانه های هر کرت برای ۶ بوته شمارش و سپس با ترازو آزمایشگاهی وزن گردید و با میانگین گیری وزن هزاردانه برای هر کرت محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۱۱- شاخص برداشت
عملکرد دانه را بر عملکرد بیولوژیک تقسیم و در عدد ۱۰۰ ضرب کرده بدین ترتیب شاخص برداشت محاسبه گردید
۲-۵-۱۲- قطر ساقه
قطر ساقه در ۶ بوته از هر کرت با بهره گرفتن از کولیس اندازه گیری شد و میانگین آنها محاسبه و ثبت گردید.
۲-۵-۱۳- عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک
برای این منظور بعد از برداشت محصول به صورت کف بر ، به مدت یک هفته در مزرعه باقی ماند تا بوته های برداشت شده کاملا خشک شدند. سپس محصول برداشت شده توسط ترازوی آزمایشگاهی با دقت یک صدم وزن شد و پس از میانگینگیری به تراکم مورد نظر ضرب شده که عدد حاصل عملکرد بیولوژیکی را در واحد سطح نشان می دهد. سپس دانه ها از کپسول جدا شدند و عملکرد دانه با احتساب مساحت اشغال شده توسط بوته های برداشت شده بر حسب کیلوگرم در هکتار محاسبه و ثبت گردید.
۲-۶- تجزیه و تحلیل داده ها
داده های آزمایشی حاصله را با نرم افزار آماری MSTATCتجزیه و تحلیل نموده و میانگینها با بهره گرفتن از آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال ۵% درصد مورد مقایسه قرار گرفتند. جهت ترسیم نمودارها از نرم افزارExcel استفاده شد.
فصل سوم
نتایج و بحث
۳-۱- ارتفاع بوته
نتایج تجزیه واریانس صفات مورد آزمایش نشان داد که تاثیر مصرف ریز مغذی ها و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر ارتفاع بوته در سطح احتمال یک در صد معنی دار شد. کاربرد ۲۰۰و ۱۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن بیشترین ارتفاع بوته را به ترتیب با میانگین های۳۱۸/۱۲۹ و ۵۴۰/۱۲۵ موجب شد(شکل ۳-۱).با افزایش مقدار نیتروژن به کاربرده شده بر میزان ارتفاع بوته ها افزوده شد. محققین اظهار داشته اند نیتروژن مستقیما در تولید پروتئین ها نقش دارد. از آنجایی که پروتئین ها نقش مهمی را در سنتز دیواره سلولی دارند، لذا کاربرد نیتروژن با افزایش سنتز پروتئین ها منجر به افزایش رشد سلول ها خواهد شد. علاوه بر آن به دلیل نقش نیتروژن در فتوسنتز، با افزایش اسیمیلات ها رشد و تقسیم سلول ها را افزایش می دهد(لاولر،۲۰۰۲). افزایشکودشیمیایینیتروژن ارتفاعبوتهرا در گیاه کنجد بهصورتمعنی داریافزایشدادکهاین نتایجبانتایجاحمدیوبحرانی(۱۳۸۸) ومالیک وهمکاران(۲۰۰۳)مطابقتدارد. نتایجتحقیقانجامشدهتوسط دواسگایا و موجایاپول) ۱۹۹۷)باعنوانکودنیتروژنرویپنجرقمکنجدحاکیاستکهکاربردنیتروژن ارتفاعبوتهوتعدادشاخههایجانبیدربوتهرابطورمعنیداریافزایشمیدهد.
شکل ۳-۱- تاثیرمقادیرمختلفنیتروژنبرارتفاع بوته
نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که تیمار محلول پاشی با ریز مغذی روی با میانگین ۳۱۶/۱۲۰ سانتی متر دارای بیشترین مقدار و تیمار بور با میانگین ۱۲۳/۱۱۴ کمترین مقدار را دارا بود(شکل شماره۳-۲).
پورتر(۱۹۹۳) معتقداستکهکاربرد بوربهصورتمحلول پاشی، هرچندارتفاع کلزا راافزایشمیدهد،ولی تاثیرمعنیداریبرارتفاعندارد.
هر عاملی که باعث کاهش جذب عناصر ریز مغذی از قبیل آهن، روی و منگنز شود باعث کاهش ارتفاع ساقه می شود و فراهم نمودن این عناصر به شکل مصرف برگی در خاک های شور و یا آهکی می تواند باعث افزایش ارتفاع ساقه شود(خلیلی محله و همکاران،۱۳۸۲).
ملکوتی و طهرانی (۲۰۰۶) گزارش کردند که کاربرد خاکی منیزیم، آهن، روی و منگنز در آفتابگردان تاثیر معنی داری روی عملکرد دانه و ارتفاع بوته دارد. احتمال دارد که محلول پاشی عن
اصر ریز مغذی باعث شده که برخی از این عناصر از جمله روی که در سنتز اسید آمینه تریپتوفان نقش دارد و این اسید آمینه نیز در سنتز اکسین نقش دارد بهتر جذب شده باعث افزایش ارتفاع گیاه شده باشد. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج ملکوتی و طهرانی (۱۳۷۸) و خیر اندیش(۲۰۰۰) مطابقت دارد. در آزمایش حاضر نیز شاید به دلیل اثر تشدید کنندگی عناصر ریز مغذی بر روی یکدیگر شدت فعالیت تقسیم سلولی افزایش یافته و منجر به بالا رفتن ارتفاع بوته گردیده است. تاثیر متقابل اوره و ریز مغذی ها بر ارتفاع بوته از لحاظ آماری معنی دار نبود.
عناصر ریز مغذی مخصوصا روی از طریق شرکت در ساختمان آنزیم های مختلف بر فعالیت سلول های مریستمی تاثیر گذاشته و باعث افزایش تقسیم سلولی در آنها می شود(مارشنر، ۱۹۹۵). کاک ماک و همکاران (۱۳۸۹) دلیل کاهش سطح ایندول اسید استیک در نتیجه کمبود روی در گیاهان را درنتیجه سنتز بازدارنده ها یا افزایش تحلیل رفتن ایندول اسید استیک(IAA) دانسته است. در گیاهان مبتلا به کمبود روی غلظت تریپتوفان و جیبرلین کاهش می یابد و نهایتا باعث کاهش فعالیت هورمون های رشد نظیر ایندول اسید استیک می شود(خلد برین واسلام زاده، ۱۳۸۰).
شکل۳-۲- تاثیرمحلولپاشیرویوبوربرارتفاعبوته
۳-۲- ارتفاع اولین شاخه زایشی از سطح زمین
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد تاثیر مصرف ریز مغذی ها و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر ارتفاع اولین شاخه زایشی از سطح زمین در سطح احتمال یک در صد معنی دار شد. کاربرد ۲۰۰و ۱۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن بیشترین ارتفاع شاخه زایشی از سطح زمین را به ترتیب با میانگین های ۴۶۷/۱۹و ۱۱۰/۱۹ موجب شد(شکل ۳-۳).
اهمیت این صفت بیشتر جهت برداشت مکانیزه با کمباین و پیش بینی تلفات برداشت مطرح است، بنابراین بوته هایی که ارتفاع اولین شاخه زایشی از سطح خاک بالاتری داشته باشند یا به عبارت دیگر اگر پایین ترین طبق در گیاه در فاصله بالاتری تشکیل شود، تعداد بیشتری طبق در برداشت مکانیزه بدست آمده و تلفات ناشی از برداشت مکانیزه کاهش می یابد(کریمی اصل، ۱۳۸۵).
شکل۳-۳- تاثیرمقادیرمختلفنیتروژنرویارتفاعاولینشاخهزایشیاز سطح زمین
هرقدرارتفاعاولینکپسولدر گیاه کنجدازسطحخاککمترباشدواولینکپسولدرفاصلهنزدیکسطح خاکتولیدشود،بوتهازمنابعآبوخاکبهنحومطلوبتری استفادهکردهوهمزمانبارشدرویشی،کپسولنیزتولید میکند(احمدی و بحرانی، ۱۳۸۸).
نتایج مقایسه میانگین نشان داد که محلول پاشی با روی باعث افزایش ارتفاع اولین شاخه زایشی از سطح زمین شد که در بالاترین گروه آماری با میانگین ۸۷/۱۸ و محلول پاشی با بور نیز در پایین ترین گروه آماری با میانگین۷۹۵/۱۴ سانتی متر قرار گرفت(شکل۳-۴).
رشد طولی ساقه می تواند نیجه فعالیت مریستم میان بافتی میان گره ها باشد. طول میان گرها نیز به علت افزایش تعداد و عمدتا اندازه سلول ها افزایش می یابد(کوچکی و سرمد نیا،۱۳۸۲). طبق گزارش ملکوتی و طهرانی(۱۳۷۸) در مورد اینکه کمبود روی به علت تاثیر بر بیوسنتز اکسین می تواند باعث کوتاه شدن فاصله میانگرها و کوتولگی گیاه شود، که نتایج بدست آمده را تایید می کند. هر عاملی که باعث کاهش جذب عناصر ریز مغذی از قبیل آهن، روی و منگنز شود باعث کاهش ارتفاع ساقه می شود و فراهم نمودن این عناصر به شکل مصزف برگی در خاک های شور و یا آهکی می تواند باعث افزایش ارتفاع ساقه شود(خلیلی محله و همکاران،۱۳۸۲). به نظر میرسد که مصرف عناصر ریز مغذی در مراحل مختلف رشد گیاه باعث سنتز اکسین و در نتیجه افزایش ارتفاع بوته در اثر افزایش تعداد سلول ها و اندازه آنها می گردد و سپس باعث افزایش فاصله شاخه از سطح زمین می گردد.
شکل۳-۴- تاثیرمحلولپاشیرویوبوربرارتفاعاولینشاخهزایشیازسطحزمین
۳-۳- تعداد شاخه جانبی
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد تاثیر مصرف ریز مغذی ها و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر تعداد شاخه جانبی در سطح احتمال یک در صد معنی دار شد. کاربرد ۲۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن بیشترین تعداد شاخه جانبی را به ترتیب با میانگین های ۵۲۹/۱۰و ۷۱۰/۹ موجب شد که هر دو در گروه آماری a قرار گرفتند و با توجه به اینکه بین این دو مقدار تفاوت محسوسی مشاهده نشد برای مدیریت مصرف کود و کاهش آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه و کاهش هزینه های تحمیلی به زارع توصیه می شود به میزان ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره مصرف گردد(شکل ۳-۵). کمترین تعداد شاخه جانبی نیز با مصرف ۵۰ کیلو گرم در هکتار اوره مشاهده شد. گنانمورتی(۱۹۹۲) گزارشنمودکهازمهمترینفاکتورهایمؤثربرعملکردکنجددرارقامچند شاخه تعدادشاخه هایفرعیاست.درواقعبهدلیل اثراتمستقیمفراهمبودنموادغذاییموردنیازبرای شکلگیریساختاررویشیوزایشیگیاه،وجوداین موادمنجربهتولیدحجمسبزینهایبالاوتعداد شاخه هایفرعیبیشترمیشود.
شکل ۳-۵- تاثیرمقادیرمختلفاورهبرتعداشاخهجانبی
مصرفبیشترنیتروژندرکلزا باعثافزایشرشدرویشیوارتفاعگیاهشدهو از اینطریقباعثافزایشتعدادشاخههایفرعی دربوتههامیشود.افزایشسطحسبزفتوسنتزکنندهدرنتیجه مصرفنیتروژنموجببیشترشدنتولیدوانتقالموادفتوسنتزیوهورمونهایتحریککنندهرشدبهمریستمهای انتهاییوجانبیمیشودودرنتیجه،مجموعه اینعواملباعثافزایشتحریکمریستم انتهاییومریستمجانبیوافزایشتولید شاخههایجانبیدرسطوحبالاترنیتروژن میگردد( فاتی و همکاران،۲۰۰۲)و جونوسکا(۱۹۹۵).