اگرچه نفت در تامین اعتبارات لازم برای اشتغالزایی نقش عمده ای داشته اما در برخی دوره ها به دلایل مختلف همزمان با افزایش درآمد نفت ، میزان بیکاری کاهش نیافته است؛ درسال ۱۳۴۵ نرخ بیکاری ۶/۹ درصد (معادل ۶۸۹/۷۲۵ نفر) بود این رقم در سال ۱۳۵۵ یعنی بعد از اولین شوک نفتی و افزایش۴ برابری درآمد نفت به ۲/۱۰ درصد رسید.^[۲۲۵] البته افزایش نرخ بیکاری به معنی بی تأثیربودن نفت در ایجاد اشتغال نیست، زیرا در فاصله میان این سال ها جمعیت شاغل کشور از حدود ۷ میلیون نفر به حدود ۸/۸ میلیون نفر رسید. بنابراین علی رغم ایجاد ۸/۱ میلیون شغل جدید، بخاطر عدم هماهنگی میان میزان اشتغالزیی و نرخ رشد جمعیت، میزان بیکاری افزایش یافته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در دهه ۶۵-۱۳۵۵ وضع اشتغال بدتر شده است. میزان بیکاری در جمعیت فعال کشور در سال ۱۳۵۵، ۲/۱۰ درصد و در سال ۱۳۶۵، ۲/۱۴ درصد بوده است. در این فاصله، تاریخچۀ نفت شاهد شوک های دوم و سوم بود. شوک دوم که بر اثر انقلاب اسلامی رخ داد باعث افزایش قیمت در سال ۱۳۵۹ گردید. در این سال درآمد ایران از محل فروش نفت به ۷/۱۲۱۹ میلیارد ریال رسید و نسبت به سال قبل حدود ۲۰درصد رشد داشت. شوک سوم (شوک منفی) در اوایل دهه ۱۹۶۰ رخ داد و در سال ۱۳۶۵ به اوج خود رسید. در این سال درآمد ایران از محل فروش نفت به ۷/۴۳۴ میلیارد ریال (یعنی کمتر از یک چهارم درآمد سال ۱۳۶۲) کاهش یافت. در این دهه بطور متوسط هرسال ۰۰۰/۲۲۰ شغل ایجاد گردید (جدول شماره ۲۱) اما این تعداد متناسب با افزایش جمعیت نبود.
باید توجه داشت که این دهه شاهد تحولات مهمی نظیر انقلاب اسلامی و تعطیلی موسسات اقتصادی، ناامنی های سال های اولیه بعد از پیروزی انقلاب، بروز جنگ تحمیلی و … بوده است. جنگ بخش عمده ای از درآمد نفت را مصرف می کرد و به عنوان مهمترین مسأله کشور بخش زیادی از توان مدیریتی مسئولین را به خود اختصاص داده بود بنابراین در این شرایط برنامه ریزی برای توسعه و ازجمله برای اشتغال مولد بصورت جدی در دستور کار دولت قرار نگرفت.
جدول ۲۱، میزان متوسط افزایش سالانه جمعیت فعال و جمعیت شاغل در ایران ( به هزار نفر)^[۲۲۶]

در دهه ی ۷۵-۱۳۶۵ مجموعاً ۰۰۰/۵۷۰/۳ شغل ایجاد گردید (بطور متوسط سالانه ۳۵۷ هزار شغل) و در پایان این دوره یعنی در سال ۱۳۷۵، نرخ بیکاری به ۱/۹ درصد رسید. این کاهش تحت تأثیر چند عامل صورت گرفته است، از یکسو با پایان یافتن
اقتصادی دولت بود ودرآمد مورد نیاز دولت برای اجرای سیاست های اقتصادی اش را فراهم کرد.
در دهه ۱۳۶۰ مسأله دفاع از امنیت ملی کشور و برقراری عدالت اجتماعی سرلوحه کار دولت بود و برهمین اساس عمده ترین بخش هزینه های دولت، هزینه های جاری
نفر رسید که افزایش متوسط بیش از ۳۰۰هزار نفر در هر سال را نشان می دهد. در دهه ۷۵-۱۳۶۵ رشد سالانه نیروی کار برابر ۲/۲ درصد بوده که باعث افزایش تعداد نیروی کار به بیش از ۱۶ میلیون نفر در سال ۱۳۷۵ شده است. میانگین افزایش تعداد نیروی کار در دهه ۷۵-۱۳۶۵ بیش از ۳۲۰ هزار نفر در هر سال بوده است.^[۲۲۷]بنابراین با وجود اشتغالزایی و افزایش تعداد شاغلین ،به دلیل افزایش سریع نیروی فعال در پایان این دوره اشتغال کشور به وضع مطلوب نرسیده است
نرخ بیکاری در سال ۱۳۷۶ نسبت به سال قبل از آن افزایش چشمگیری داشت و از ۱/۹ درصد به ۱/۱۳ درصد رسید. این رقم تا سال ۱۳۸۵ بین ۴/۱۰ درصد تا ۳/۱۴ درصد در نوسان بوده است. درسال های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ درآمد نفت دچار رکود گردید و در هر دو سال نسبت به سال قبل از آن کاهش یافت (سال ۱۳۷۶، ۷/۳۶۴۴۶ میلیارد ریال و سال ۱۳۷۷، ۲۲۵۳۰ میلیارد ریال) از سال ۱۳۷۹ قیمت نفت روند صعودی خود را آغاز کرد و درسال های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ درآمد نفت رشد چشمگیری داشت بطوری که درآمد سال ۱۳۸۱ (۴/۱۰۲۶۲۶ میلیارد ریال) نسبت به سال ۱۳۷۸ بیش از دو برابر افزایش یافته بود.^[۲۲۸] در همین سال ها نرخ بیکاری نیز سیر نزولی خود را آغاز کرده است. نرخ بیکاری که در سال ۱۳۸۰، ۲/۱۴ درصد بود در سال ۱۳۸۱ به ۵/۱۲ و در سال ۱۳۸۳ به ۴/۱۰ درصد کاهش یافت.بنابراین در این دوره میان افزایش درآمد نفت و کاهش نرخ بیکاری نوعی رابطۀ همزمانی دیده می شود.
۷-در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ درآمد نفت شاهد شوک جدیدی بود که با اولین شوک نفتی در سال ۱۳۵۳ قابل مقایسه است. در سال ۱۳۸۷ درآمد ایران از محل فروش نفت به رقم بی سابقه ۳/۲۱۵۶۵۰ میلیارد ریال رسید. ( میزان بیکاری نیز ۴/۱۰ درصد بود که نسبت به سه سال ماقبل آن حدود یک درصد کاهش یافته بود. ( نرخ بیکاری و در آمد های نفت در دهه ۱۳۸۰ در نمودار های ۱ و ۲ نشان داده شده است)
جدول شماره ۲۲ ،نرخ بیکاری^[۲۲۹]