ب) منابع عربی ۱۸۴
مقدمه
مهم‌ترین ویژگی احکام اسلام، توجه همزمان به دنیا و آخرت است. اسلام هم دین عبادت و بندگی است و هم دین سیاست و دنیاداری. خداوند، تکامل فردی را به حرکت‌های جمعی وابسته کرده است. اسلام این رفتار فردی و جمعی را نه‌تنها در فکر و نظر پی ریزی کرده، بلکه در عمل نیز پیوندی ناگسستنی بدان‌ها بخشیده است که نماز جمعه، نمونه ی برجسته ی آن به شمار می رود.
مؤذن در روز آدینه اهل ایمان را به‌سوی خدا می‌خواند و نمازگزاران پاک طینت با دلی آکنده از مهر الهی و با کنار گذاشتن همه ی مظاهر دنیوی، گرد هم می‌آیند تا به دریای بی‌کران اتحاد و معنویت برسند. دین داران با رنگ‌ها، نژادها و زبان‌های گوناگون، در کنار هم به سخنان حکمت‌آمیز امام جمعه گوش فرا می‌دهند. امام جمعه نیز همانند دیده‌بان و جلوداری امین با فراخواندن آنان به پاکی و پرهیزکاری، راه‌ها و بی راهه‌های این دنیای پر‌اشوب را به آنان نشان می دهد. آن گاه همگی بدون کبر و نخوت نماز جمعه را خالصانه اقامه می‌کنند. پس از این نماز، جان‌های مؤمنان پاکیزه می گردد و چون آینه‌ای خواهد شد که پرتو جمال یار را در آن تماشا خواهند کرد.
حال که به یمن پیروزی انقلاب اسلامی این عبادت الهی هرجمعه در کشور ما برگزار می‌شود، بر ماست تا با تقویت پیام و معرفی زوایای ناشناخته‌ی آن، شکر این نعمت را به جای آوریم.
بیشتر مذاهب اسلامی قائل به وجود امام - بعد از پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» - نبوده‌اند و وجود یا اذن سلطان را برای اقامه نماز جمعه شرط نمی‌دانند؛ لذا در تمام دوران‌ها (چه عصر غیبت و چه عصر حضور امام معصوم) قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه می‌باشند. اما در بین امامیه مسئله مورد اختلاف است؛ وجوب نماز جمعه میان پیروان امامیه در زمان حضور امام معصوم(ع) - صرف نظر از تقیه - اجماعی بوده است. در عصر غیبت بین فقهای امامیه در حکم نماز جمعه اختلاف است؛ برخی آن را واجب تعیینی و بعضی واجب تخییری و عده‌ای دیگر از آنان اقامه نماز جمعه را حرام می‌دانند. محور و مرکز اختلاف در مسئله، ضرورت وجود امام یا اذن او در اقامه نماز جمعه است. این اختلاف که از وجوب تا حرمت درباره آن رأی وجود دارد، عوامل متعددی دارد که مهم ترین آنها ابهام در موضوع اساسی نقش ولایت در حکم نماز جمعه است. از این زاویه، سه مبنای فقهی وجود دارد:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
الف) برخی نماز جمعه را مطلقاً، در عصر حضور و یا غیبت، از شئون ولایت نمی‌دانند و اقامه نماز جمعه را مثل دیگر نمازهای یومیه بی‌نیاز از اذن او می‌دانند. بنابراین بعضی از بزرگان مانند شهید ثانی قائل به وجوب تعیینی در عصر حضور و غیبت شدند.
ب) برخی در عصر حضور آن را از شئون ولایت می‌دانند و در عصر غیبت به این رابطه اعتقاد ندارند. طرفداران این مبنای دوم به رأی متفاوتی قائل شده‌اند و پس از اتفاق نظر در عصر حضور، درباره عصر غیبت به دلیل عدم دسترس به امام معصوم(ع)، شرط وجود امام را ساقط دانسته و به وجوب تعیینی یا وجوب تخییری نظر داده‌اند. و برخی پس از اقامه نماز جمعه نیز از قائلین وجوب تخییری حضور را در نماز جمعه واجب تعیینی می‌دانند؛ مانند محقق خویی.
ج) عده‌ای از فقهای امامیه نیز اقامه نماز جمعه را به‌طور کلی از شئون ولایت می‌دانند و در این باره تفاوتی میان عصر حضور و غیبت قائل نیستند. بنابراین مبنا با غیبت امام، اقامه نماز جمعه را حرام و بدعت دانسته و برخی با وجود فقیه عادل وجوب تخییری را انتخاب کرده‌اند یا در صورت اذن فقیه عادل، اقامه نماز جمعه را واجب تعیینی دانسته و در غیر این صورت به واجب تخییری فتوا داده‌اند. کوتاه سخن این‌که نقش ولایت در حکم نماز جمعه از عوامل مهم اختلاف بین امامیه است.
مذاهب چهارگانه ی اهل سنت، قایل به وجوب تعیینی نماز جمعه در هر زمان هستند. دلیل این حکم از مذاهب اهل سنت به جز حنفیه، ظاهر است؛ زیرا آنها در وجوب نماز جمعه اذن امام را معتبر ندانسته، بنابراین، در هر شرایطی آن را واجب می دانند. اما حنفیه هم اگرچه اذن سلطان را شرط اقامه جمعه دانسته، لیکن در صورت تعذر اذن امام، اعتبار آن را ساقط دانسته است. از این رو تحقیق حاضر درصدد است که با ارائه اقوال و ادله فقهای اسلامی و مستندات تاریخی، به تحلیل و واکاوی تعیینی و تخییری بودن وجوب نمازجمعه از منظر مذاهب خمسه بپردازد.
-
- بیان مسئله
ازگذشته در فقه این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است که آیا وجوب نماز جمعه، وجوب تعیینی است یا تخییری؟ فقهای شیعه و علمای اهل سنت دراین زمینه نظرات مختلفی را ارائه نموده‌اند.
دراین تحقیق مسئله اصلی این است که آیا به اسـتـناد منابع وادله فقهی مذاهب خمسه، وجوب نمازجمعه تخییری است یا تعیینی؟
-
- سؤالات تحقیق
الف) سؤال اصلی
مبانی و ادله فقهی تخییری یا تعیینی بودن وجوب نماز جمعه نزد فقهای شیعه و علمای اهل سنت چیست؟
ب) سؤالات فرعی
مبانی و ادله فقهی شیعه حاکی از وجوب تعیینی نماز جمعه است یا وجوب تخییری؟
مبانی و ادله فقهی مذاهب اربعه اهل سنت حاکی از وجوب تعیینی نماز جمعه است یا وجوب تخییری؟
آیا نماز جمعه نزد مذاهب خمسه از مناصب خاص امام و حاکم است؟
-
- فرضیه‌ی تحقیق
بررسی مبانی و ادله فقهی نماز جمعه نزد فقهای شیعه بیان‌گر وجوب تعیینی نماز جمعه در زمان حضور امام(ع) و وجوب تخییری نماز جمعه درعصرغیبت، نزد اکثر متأخرین است.
بررسی ادله و آرای علمای مذاهب اربعه نشان‌دهنده وجوب تعیینی نماز جمعه است.
نماز جمعه نزد شیعه از شئون و مناصب خاص امام معصوم(ع) است که باید توسط ایشان یا فرد مأذون از طرف ایشان اقامه گردد؛ ولی مذاهب اهل سنت (جز مذهب حنفیه) نماز جمعه را منصب خاص والی یا حاکم نمی‌دانند.
-
- پیشینه تحقیق
حکم به تعیینی یا تخییری بودن وجوب نماز جمعه چون نیاز به رجوع و استنباط از ادله فقهی آن دارد از این‌رو فقط در سطح دروس خارج فقه در حوزه‌های علمیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و بررسی تفاوت دیدگاه فقهای شیعه و علمای اهل سنت، با رجوع به ادله، پژوهشی نو وجدید می‌باشد. برخی فقهای متقدم در ضمن کتاب الصلوه و بعضی دیگر دررساله‌ای مستقل بدان پرداخته‌اند.
اما بعد از تحقق حکومت اسلامی، در این سال‌ها (از ابتدای انقلاب تا کنون) در حوزه‌های علمیه بیشتر به این موضوع پرداخته شده و کتب مستقلی با عنوان صلاه‌الجمعه تدوین گردیده است.
-
- ضرورت تحقیق
تقریب بین مذاهب اسلامی؛
مطالعه و بررسی مبانی وادله فقهی مذاهب خمسه درمورد نمازجمعه؛
توجه به ابعاد و آثارسیاسی، اجتماعی و فرهنگی نمازجمعه در زمان حاضر، ضرورت هرچه بیشتر این تحقیق را‌اشکار می‌سازد.
-
- اهداف تحقیق
تبیین مسئله فقهی و تکلیف عبادی، سیاسی و اجتماعی مسلمانان در زمان غیبت، در خصوص موضوع مورد تحقیق.
استنباط حکم موضوع تحقیق ازمبانی فقهی و تعیین تکلیف شرعی.
شرح و بسط مبانی فقهی موضوع تحقیق در مطالعه تطبیقی با نظرات اهل سنت.
-
- جنبه نوآوری تحقیق
