اهداف پژوهش
هدف کلی: هدف کلی از انجام این پژوهش ترکیبی اکتشافی متوالی ، مدل‌سازی سلامت سازمانی در سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان فارس می‌باشد.
اهداف جزئی: در راستای هدف کلی، اهداف جزئی پژوهش به شرح زیر می‌باشد:
-
- مدل‌سازی سلامت سازمانی با بهره گرفتن از روش همسوسازی داده های چندگانه[۱۴] (بر اساس سه ضلع مثلث مطالعه مبانی نظری متغیر پژوهش، پیشینه پژوهشی موضوع و نظر آگاهیدهندگان کلیدی) و تبدیل داده ها[۱۵] (کرسول و پلانو کلارک[۱۶]، ۲۰۰۳) جهت شناسایی ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های این مدل.
-
- سنجش اعتبار و پایایی مدل سلامت سازمانی در سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان فارس بر اساس ابعاد، شاخص ها و مؤلفه ها.
تعیین وضعیت موجود سلامت سازمانی در سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان فارس بر اساس مدل تدوین شده .
- پرسش های پژوهش
کیفی :
- مدل سلامت سازمانی مشتمل بر چه ابعاد، مؤلفه‌‌ها و شاخص‌هایی می‌باشد؟
کمی :
-
- آیا مدل پیشنهادی سلامت سازمانی در سازمان فنی و حرفه‌ای استان فارس بر اساس ابعاد، شاخص ها و مؤلفه های شناسایی شده دارای اعتبار و پایایی می‌باشد؟
- وضعیت موجود سلامت سازمانی در سازمان آموزش فنی و حرفه ای استان فارس چگونه است؟
فصل دوم
پیشینه پژوهش
مقدمه
در این فصل ابتدا مبانی نظری موجود در زمینه‌ی سلامت سازمانی در حوزه های مختلفی از قبیل تعاریف، اهمیت و جایگاه آن در سازمان، سطوح، پیامد و تاثیرات این مقوله و همچنین رویکردها و مدل‌های مطرح شده در خصوص این متغیر مطرح می‌شود و در ادامه پژوهش‌های پیشین داخلی و خارجی بیان شده و در انتها نیز به جمع بندی مطالب ارائه شده پرداخته شده است.
۲-۱- مبانی نظری
۲-۱-۱- سلامت سازمانی
در عصر حاضر، پیشرفت سریع و همه جانبه دانش و فن‌آوری موجب تغییرات شگرفی در سازمان‌ها و ابعاد مختلف آن ها شده است. این تغییر و تحولات پیچیده و پر برآیند سازمان‌ها را در محیطی سرشار از تغییر، ابهام، نااطمینانی، پویایی و پیچیدگی قرار می‌دهد که اصطلاحاً محیط راهبردی نامیده می‌شود و آن ها را ناچار می‌سازد تا برای تامین بقای معنادار خود در محیط حال و آینده به طور مستمر سازوکارهای خود را بهبود بخشند و پاسخگوی اقتضائات دورنی و بیرونی خویش باشند (ترک‌زاده، ۱۳۸۸). در محیط سازمانی متغیر امروز پاسخ‌گویی[۱۷] یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هر سازمانی به حساب می‌آید (وان باسل[۱۸]، ۲۰۱۲؛ ترک‌زاده و نکومند، ۱۳۹۳) و سلامت سازمانی یکی از بنیادی‌ترین عواملی است که می‌تواند از طریق افزایش اثربخشی ، بهبود عملکرد سازمانی و سازگاری با محیط این مهم را محقق سازد (عباسپور، ۱۳۸۴).
۲-۱-۲- تعاریف سلامت سازمانی
سلامت سازمانی به مجموعه ای از خصایص نسبتاٌ پردوام اشاره می‌کند و به معنای دوام و بقای سازمان در محیط خود، سازگاری با آن و ارتقا وگسترش توانمندی‌های سازمان برای سازگاری بیشتر با شرایط حاکم بر فعالیت های سازمان می‌باشد (جاهد، ۱۳۸۴). از نظر لایدن و کلینگل[۱۹] (۲۰۰۰) سلامت سازمانی یک مفهوم تقریباً تازه‌ای است و شامل توانایی سازمان برای انجام وظایف خود به طور مؤثر که خود موجب رشد و بهبود سازمان می‌گردد تعریف می شود. البته مفهوم سلامت سازمانی در آغاز برای فهم ماهیت تعاملهای میان کارکنان سازمان به طور کلی ابداع شده است (هوی و ولفوک[۲۰]، ۱۹۹۳). ولی بعداً توسعه سافته است و به صورت فراگیر درباره کل سازمان مطرح شده است. پارسونز در تعریف یک سازمان سالم می‌گوید: “همه سیستم‌های اجتماعی برای بقا و توسعه، باید خود را با محیط اطراف انطباق دهند، منابع مربوط را برای به دست آوردن مقاصد خود بسیج کنند، فعالیت‌های خود را هماهنگ و همسان سازند، و در کارکنان خود ایجاد انگیزه نمایند. در این صورت سلامت آن ها تضمین می‌گردد” (هوی و میسکل، ۲۰۱۳). همچنین سلامت سازمانی نشانه ای از کار در شرایط سالم و درباره به حداکثر رساندن سلامتی و رفاه کارکنان است. سلامت سازمانی کل نگر، جامع و استراتژیک است (براتون و گلد[۲۱]، ۲۰۰۳).
برای اینکه سازمانی بتواند به بقای خود ادامه دهد باید کارهای مفیدی را انجام دهد. هدف‌های عمومی که به وسیله طراحان سازمان تعیین شده، باید منجر به تولید محصول یا خدماتی شود که برای اعضای آن سازمان یا سازمان‌های دیگر یا عموم جامعه مفید باشد که از ویژگی های اثربخشی است. لازم به ذکر است اثربخشی را یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سازمان‌های سالم می‌دانند. اثربخشی بر اساس درجه کسب هدف تعریف شده است. یک سازمان زمانی اثربخش بوده که نتایج قابل مشاهده فعالیت‌های آن با اهداف سازمانی برابر بوده یا از آن بیشتر باشد (هوی، ۲۰۰۵). اثربخشی سازمانی عبارت از میزانی است که یک سازمان با بهره گرفتن از منابع خاص و بدون هدر دادن منابع خود و بدون فرسوده کردن غیرضروری اعضا و جامعه خود، اهدافش را در واقع اثربخشی برآورده می‌کند (تیبودآس[۲۲]، ۱۹۹۶).
سازمانی که پیوسته غیر اثربخش است، احتمالاً از سلامت برخوردار نیست. در مجموع سلامت سازمانی، به طور ضمنی، بر حاصل جمع انجام کار اثربخش دلالت می‌کند، سازمانی که با پایین آوردن هزینه ها یا با سرعت عمل، در کوتاه مدت به طور اثربخش عمل می‌کند، ممکن است به روحیه و رضایت کارکنان صدمه بزند. مثال کلاسیک آن نیل به کارایی از طریق کاستن هزینه می‌باشد که در درازمدت به نارضایتی کارکنان و ترک کار منتهی می‌شود (علاقه‌بند، ۱۳۸۵). هوی و میسکل (۲۰۱۳) معتقدند که هر سازمانی برای اینکه اثربخش باشد، قبل از هر چیز بایستی بتواند در شرایط بحرانی ضمن انطباق و سازش با محیط متغیر و مقابله با هر مشکلی، بهترین منابع خود را به کار گرفته و با نیروهای تهدید کننده خارجی به طور موفقیت‌آمیز برخورد کند و نیروی آن ها را در جهت هدف اصلی سازمان هدایت کند و همواره با حفظ توانایی‌ها و پایداری خود، آن را رشد و توسعه دهد و به تعبیری دیگر، از سلامت سازمانی برخوردار باشد.
سلامت سازمان چارچوبی جهت مفهوم‌سازی جو عمومی سازمان نیز هست. مفهوم سلامتی مثبت توجه را به شرایطی جلب می‌کند که رشد و توسعه سازمان را تسهیل کرده و یا موجب پویایی سازمان می‌شود. سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثربخشی کوتاه مدت سازمان دلالت داشته و به مجموعه از خصایص سازمانی نسبتاً پردوام اشاره می‌کند. یک سازمان سالم به این معنا نه تنها در محیط خود پایداری می‌کند بلکه در دراز مدت قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شده و توانایی‌های لازم را برای بقای خود پیوسته ایجاد کند و گسترش دهد (الوانی، ۱۳۷۹). در نهایت سازمان‌های سالم و اثربخش از کارکنان خود تعهد زیاد و رفتار مناسب را انتظار دارند و شاخص‌های اصلی در این گونه سازمان‌ها که به حفظ و نگهداری نظام ارزشی اشاره دارد، شامل وفاداری و توجه به فعالیت‌های سازمان، حس هویت مشترک با سازمان و انگیزه های فرد برای کارکردن می‌باشد (دیجوی[۲۳]، ۲۰۰۷). در یک جمع بندی می توان گفت سلامت سازمانی سازه‌ای جامع و فراگیر است که به بهبود کیفیت تعاملات اجزای سازمان در سطوح فردی، گروهی، سازمانی و محیطی می پردازد و در نهایت به سازواری سازمان با محیط و ایجاد تغییرات جهت دار و مطلوب در سازمان و محیط منجر می‌گردد.
۲-۱-۳- تاثیرات و پیامدهای سلامت سازمانی
“
