- پیدایش یک تبیین یا راه حل احتمالی پیشنهاد شده
- بیان تفصیلی یک اندیشه
- هماهنگی یک اندیشه با نتایج حاصل از آن
پیشینه پژوهشی تحقیق
اکنون پژوهشهای زیادی در ارتباط با کار جیمز صورت گرفته است که هیچ کدام از آنها ارتباط مستقیم با کار کنونی ندارد. برای مثال تحقیقاتی درباره زندگی و فلسفه او (مناند ۱۹۹۷؛ گیل ۲۰۰۵؛ مایرز ۱۹۸۶؛ پوتنام ۱۹۹۸)، فلسفه سیاسی (کوپ من ۲۰۰۵)، منطق (داویس ۲۰۰۵) نظریه کثرت گرایی (فلاث من ۲۰۰۵؛ پیلستروم ۲۰۰۵؛ سیمونی – واستیلا ۱۹۹۹) و برخی مطالعات تطبیقی درباره اندیشه او و دیویی (گیل ۲۰۰۴) جیمز و پرس (راپوزا ۲۰۰۶) جیمز و رورتی (بافتی ۲۰۰۴) انجام شده است که ارتباطی با پژوهش کنونی ندارد. در این میان برخی پژوهشها نیز هست که کم و بیش ارتباطی با تحقیق کنونی دارد. از آن جمله می‌توان به پژوهشهای زیر استناد کرد:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۱- رابینسون (۲۰۰۳) در پژوهش خود کوشیده است با کشف زمینه‌ها و بسترهای اندیشه جیمز در فلسفه فهم عام، به بررسی مقوله تجربه دینی جیمز پرداخته و اعتبار آن را بسنجد. او بر آن است که که جیمز به وبی توانسته است اصول پراگماتیسم را در گوناگونی تجربه دینی به کار گیرد و از فلسفه توماس راید هم به نحو احسن بهره گرفته است.
۲- باربالت (۲۰۰۴) در پژوهش خود در زمینه مفهوم فرضیه و ایمان در اندیشه جیمز، بیش از هر چیز توجه خود را معطوف نقدهای جیمز از اصول روش شناسی علمی پوزیتیویستیک نموده است. او بر آن است که جیمزدر مجموع گرچه چنان پنداشته می‌شود که جیمز دشمنی خاصی با دانش طبیعی دارد اما باربالت بر آن است که این پندار درست نبوده و جیمز همچنان به علم تجربی متعهد و پایبند است.
۳- ولچمن (۲۰۰۶) تمرکز کار خود را بر رساله اراده باور داشتن جیمز قرار داده است. نقدی که بر جیمز وارد است، به هم ریختن مرز باور و فرضیه است. این به هم ریختن مرزها سبب گشته او به گونه‌ای از فشارهای عاطفی باور سخن می‌گوید که کلاً رساله را در آماج حملات بی‌شمار قرار می‌دهد. ولچمن در مقابل بر این باور است که می‌توان قرائتی از رساله ارائه کرد که در آن، اندیشه‌های جیمز را به اندیشه در خصوص اخلاق باور برگرداند و عینیت و اعتبار آن را حفظ کرد.
۴- فرانکس (۲۰۰۴) در پژوهش خود درباره اراده باور داشتن، با رد اندیشه‌هایی که رساله را چیزی عجیب در گستره نوشته‌های جیمز می‌دانند، بر آن است که اساساً ماهیت اراده، عاطفی بوده و در همه کوششهای فکری حضور دارد گرچه جیمز در رساله آن را تنها در حوزه‌های خاصی به کار می‌گیرد.
۵- چیزولم (۱۹۹۲) با تمرکز بر تئوری صدق در اندیشه جیمز، بر سئوال احساس اولیه حقیقت چیست؟ تاکید نموده و پس ازسنجیدن اندیشه جیمزو ظرافت به کار گرفته شده در بیان آن توسط جیمز، مفهوم رضایت بخشی را به دقت کاویده، و سپس بدیل خویش را در این موضوع ارائه می‌دهد.
۶- باگت (۲۰۰۰) در تحقیق خود به یکی از دردسر سازترین مسایل اندیشه جیمز تمرکز نموده و آن پیوند اخلاق و دین است اینکه او اخلاق را مجزا از دین می‌داند یا دین را در دل اخلاق قرار می‌دهد یا بر عکس، نکته ای است که مورد توافق نیست باگت خود بر آن است که جیمز اخلاق و دین را دو حوزه مجزا دانسته و نگرش‌های فرو کاستن گرایانه در مورد او نارواست. چه آنکه چنین کاری به بهای ازد ست رفتن غنای فلسفه دین جیمز خواهد انجامید.
۷- کلجو و کریستنسون (۲۰۰۳) نیز در تحقیق خود، بر همان مقوله ارتباط دین و اخلاق در گوناگونی تجربه دینی انگشت نهاده و بر آنند که جیمز پیوندی دو جانبه که بسیار هم غنی است میان دین و اخلاق برقرارکرده است به گونه‌ای که در نگاه جیمز، هر دو حوزه در هم تاثیر گذاشته و به یکدیگر شکل می‌دهند.
۸- فراری و اکاموتو (۲۰۰۳) در پژوهش خود درباره اخلاق از منظر جیمز و پیاژه به تاثیر پذیری پیاژه از جیمز در مقوله اخلاق اشاره کرده و بر آنند که در چنین دیدگاهی، رشد اخلاقی گونه ای تربیت احساسات و عواطف خویش است. اما چون اخلاق بستگی فراوان با عل دارد بنابراین در تربیت فرد خردمند نیز باید نهایت کوشش را به عمل آورد خصوصاً فردی که به فهم آزمایشی از امور رسیده باشد.
۹- هاشمی مقدم (۱۳۷۴) در پژوهش خود در خصوص اندیشه‌های تربیتی ویلیام جیمز بر کلیت تعلیم و تربیت و استنتاج اهداف، اصول، محتوا و روش های تعلیم و تربیت از دیدگاه جیمز پرداخته است و بیش از اندیشه‌های فلسفی او، بر اندیشه‌های روانشناسی و تربیتی متمرکز بوده است. شایان ذکر است که تاکید پژوهش فعلی بر اندیشه فلسفی او و خصوصاً فلسفه دین او و تلاش برای بسط این اندیشه در تربیت دینی (از طریق بررسی رابطه تجربه دینی و تربیت دینی) است و این نکته‌ای است که اساساً پژوهش هاشمی مقدم به آن نپرداخته است.
۱۰- نصرتی نصرآبادی (۱۳۷۹) در پژوهش خود درباره اندیشه‌های تربیتی ویلیام جیمز به مبحث اخلاق پرداخته است و آن را با اندیشه‌های مرحوم مطهری سنجیده است جالب آنکه این نوشتار بیش از آنکه به اندیشه جیمز بپردازد درصدد ذم اندیشه جیمزو عدم توجه به توان بالقوه و بالفعل اندیشه جیمز است آنهم در خصوص تربیت اخلاقی و این کاملاً متفاوت از پژوهش فعلی است.
نکته دیگر در خصوص ضرورت این پژوهش (افزون بر رابطه تجربه دینی و تربیت دینی) لزوم بازبینی اندیشه جیمز در طول چند سال گذشته با توجه به پژوهشهای جدید در خصوص اندیشه او در غرب، بازبینی و قوت دوباره
پراگماتیسم (یا آنچه که نو – پراگماتیسم نامیده می‌شود) در جریانات فلسفی و اجتماعی است.
سوابق تحقیق
مطالعات ادبیات و سوابق موضوع مورد مطالعه یکی از مراحل مهم در هر تحقیق علمی می‌باشد. پرداختن به آن فوائد مختلفی برای محقق در پی دارد. آگاهی از روش و کیفیت تحقیقات صورت گرفته، دستیابی به محاسن و معایب، جلوگیری از دوباره کاری‌ها، شناسایی بهتر فرضیه‌ها و متغیرهای تحقیق و ساده تر کردن آنها، به دست آوردن ایده‌ها و سرانجام اشرافیت بهتر بر موضوع مورد مطالعه از جمله مزیت‌های مطالعه ادبیات موضوع مورد تحقیق است.
دین یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پویاترین نهادهایی است که توجه جامعه شناسان را به خود جلب کرده است. در حال حاضر مطالعات درباره دین چه در زمینه طرحهای تحقیقاتی و چه به لحاظ علاقه به کارهای نظری کاملا زنده و فعال است. همه ساله بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ مقاله درباره دین در مجلات جامعه شناسی و مجلات تخصصی در آمریکا و اروپا منتشر می‌شود. (توسلی، ۱۳۸۰: ۱۴-۱۳)
به طوری که امروزه زمینه‌های مهمی در جامعه شناسی دینی گسترش یافته است که اگر درست مطالعه شود به عقیده عده‌ای از صاحب نظران، جامعه شناسی می‌تواند محور اصلی تمام مطالعات اجتماعی قرار گیرد و کل این گونه مطالعات در اطراف آن متمرکز شود. (توسلی، ۱۳۸۰: ۴۷)
در جامعه ایران، با این که دین یکی از عناصر هویتی انکار ناپذیر در جامعه ما بوده و از گذشته های دور به ویژه در سده های اخیر نقش برجسته‌ای در تحولات کشورمان داشته است موضوع جامعه شناسی دین هم در حوزه تالیف و ترجمه و هم نشر کتاب در حوزه آموزش‌های دانشگاهی و هم در مباحث روشنفکری حضور قوی و شایسته‌ای نداشته است (کاشی و دیگران، ۱۳۸۰ : ۹)
در حوزه جامعه نشاسی دین تحقیقاتی به صورت علمی انجام شده است. در تحقیقات مذکور تلاش شده ابعاد و زوایای مختلفی از رفتارها و اعمال دینی در جوامع مختلف مورد علاقه قرار گیرد. در زیر بخشی از تحقیقات که در داخل و خارج از کشور قرار گرفته ارائه می‌شود:
- بررسی جامعه شناختی میزان تاثیر پایگاه اجتماعی، اقتصادی دانشجویان بر نگرش دینی آنها عنوان پایان نامه‌ای بوده که در مقطع کارشناسی ارشد سال ۱۳۷۹ در دانشگاه شیراز توسط امرالله کشاورز انجام شده است . مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه شیراز بوده است. در این تحقیق از نظریات وبر، اینگلهارت، هالامی و آرجیل جهت تبیین پدیده نگرش دینی استفاده و پدیده نگرش دینی در سه بعد شناخت‌ها، رفتارها و اعتقادات دینی مورد بررسی قرار گرفته، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد متغیرهای جامعه پذیری مذهبی و میزان استفاده مذهبی از وسایل ارتباطی بر نگرش دینی تاثیر مثبت داشته‌اند. در حالی که میزان هزینه خانواده، میزان مادی‌گری، میزان درآمد خانواده و میزان هزینه شخصی رابطه منفی با نگرش دینی داشته‌اند. بین متغیرهای تحصیلات والدین، شغل والدین و نگرش دینی رابطه معناداری وجود نداشته است. نگرش دینی دانشجویان متاهل از دانشجویان مجرد، دانشجویان رشته های علوم انسانی از دانشجویان رشته‌های مهندسی و دانشجویان کاردانی از مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد قوی‌تر بوده است. (کشاورز، ۱۳۷۹)
- بررسی نگرش دانشجویان نسبت به دین و دینداری یکی از پژوهشهایی بوده که برای کار عملی و مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات توسط مرضیه جان بزرگی و به راهنمایی غلامعباس توسلی صورت گرفته است. روش مطالعه پیمایشی، تکنیک گردآوری اطلاعات پرسشنامه، جامعه آماری دانشجویان واحد تهران شمال دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۷۹ بوده است.
مطابق نتایج حاصل بین «فرضیه‌های طبقه اجتماعی و اقتصادی و دین و دینداری دانشجو» رابطه معناداری نیست. در فرضیه «هر چه دانشجو محرومتر باشد و نتواند نیازهای مادی خود را برطرف سازد و در نتیجه گرایش او به دین و دینداری قدسی تر خواهد بود» رابطه معناداری وجود نداشته و فرضیه رد شده است. در فرضیه «بین طرز تلقی از حکومت بر نحوه نگرش دانشجو به دین و دینداری» رابطه‌ای بدست نیامده است. در فرضیه «خانواده و محیط اجتماعی مذهبی بر نگرش دانشجو نسبت به دین و دینداری با جنسیت رابطه وجود دارد» و «به نظر می‌رسد منشا شهری و یا روستایی بر نگرش دانشجو نسبت به دین و دینداری تاثیر بگذارد» این دو فرضیه نیز رد شده است. (جان بزرگی، ۱۳۸۰: ۳-۲)
