۱-۸- فرضیات تحقیق
۱-رسانه های دیداری عمداً یا سهواً برنامههای مختلفی را که زمینه ایجاد بزهکاری و بزه دیدگی در کودکان است تدارک میبینند و کودکان نیز بخش زیادی از رفتارهای خود را با تأثیرپذیری از این رسانه ها مرتکب میشوند.
۲- با فرض مثبت بودن پاسخ فرضیه اول رسانه های دیداری با شیوه های مختلفی خواسته یا ناخواسته کودکان را به سوی بزهکاری یا بزه دیدگی تحریک میکنند. اگر چه این فرض خلاف رسالت یک رسانه تلقی می شود ولی با گشایش دست دولت مردان و ضرورت تحمیل سیاستهای فرهنگی امروزه به واقعیتی انکارناپذیر تبدیل شده است. همچنین این رسانه ها با به تصویر کشیدن مکرر جلوه هایی از بزهکاری و بزه دیدگی کودکان تماشاگر خود را به سویی سوق می دهند تا به این باور برسند که در اصطلاح با انجام یا ترک این باید و نباید شرعی یا قانونی توسط افراد هیچ خللی در نظم طبیعت وارد نمیشود بلکه گاهی اوقات بارنگ و لعاب دادن آن یا توجیه های سینماگرایانه وقوع چنین فعالیتی را ضروری نیز میانگارند.
۱-۹- قلمرو تحقیق
۱-۹-۱ قلمرو زمانی
قلمرو زمانی این پژوهش ۱۳۹۲-۱۳۹۰ می باشد.
۱-۹-۲ قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی این پژوهش شناخت عوامل مؤثر بر تأثیر رسانه های دیداری بر بزهکاری و بزه دیدگی کودکان میباشد.
۱-۱۰- روش انجام تحقیق
نوع روش تحقیق ، توصیفی- تحلیلی میباشد. گام اول در تحقیق آگاهی از کمیت و کیفیت منابع و مأخذی است که در خصوص آن موضوع وجود دارد. قبل از ارائه و تصویب ، مدت زمان قابل توجهی به این امر اختصاص یافته و پس از اطمینان از وجود منابع لازم و تصویب موضوع اقدام به فیشبرداری و جمع آوری مطالب میکنیم.
در بخش توصیفی به بیان مفاهیم و تعاریف پرداخته که در آن از روش کتابخانهای استفاده شده و در این راستا به دستهای از منابع شامل کتب، مقالات و منابع اینترنتی مراجعه شده است. پس از بیان و بررسی بخشهای توصیفی، تحلیل و جمع بندی، نتیجه تحقیق بیان میگردد.
۱-۱۱- سازماندهی تحقیق
در انجام این پایان نامه برای حصول نتیجه مطلوب، مطالب در ۵ فصل کلی تنظیم شده است.
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
در فصل اول کلیات تأثیر رسانه های دیداری بر بزهکاری و بزه دیدگی کودکان
در فصل دوم ادبیات و تاریخچه رسانه ها و تاریخچه بزهکاری و بزه دیدگی کودکان
در فصل سوم رسانه های دیداری و تحریک و تسهیل بزهکاری و بزه دیدگی در کودکان
در فصل چهارم نقش انواع رسانه های دیداری در ایجاد زمینه های بزهکاری و بزه دیدگی درکودکان
و درفصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها ارائه گریده است.
فصل دوم:
ادبیات و تاریخچه رسانه ها و تاریخچه بزهکاری و بزه دیدگی کودکان
۲-۱- ادبیات تحقیق
در مورد این عنوان تاکنون هیچ تحقیقی صورت نگرفته است اما نزدیک به این عنوان تحقیقاتی انجام شده است از جمله: تأثیر فیلم بر ارتکاب جرم با تأکید بر پیشگیری از وقوع آن، تأثیر رسانه های گروهی بر پیشگیری از جرم، آسیب شناسی استفاده از ماهواره و تأثیر آن بر تضعیف خانواده، تأثیر کامپیوتر و اینترنت برکودکان، شناخت عوامل جرم زا در کودکان و بیلان دادگاه اطفال ایران، دادرسی اطفال بزهکار در حقوق تطبیقی و غیره میباشد.
در این تحقیقات چنین بیان شده که امروزه رسانه ها نیز مانند بسیاری از یافتهها و ساختههای انسانی میتوانند مفید یا مضر باشند. این انسانها هستند که نیک و بد روزگار را در آن منعکس میسازند و باز انسانها هستند که مفاهیم نیکی و بدی را به محتوای برنامههای منتشر شده نسبت میدهند. بنابراین تلویزیون، فیلمهای سینمایی و دیگر رسانه های دیداری خود وسیله تعیینکننده و تأثیرگذار بر روی انحرافات اجتماعی نیستند بلکه ابزاری در دست انسان ها میباشند. لذا تعیین کننده قاطعیت مثبت یا منفی آن مربوط به محتوای برنامههایی است که به وسیله انسانها از این وسایل انتشار مییابد. تأثیرات رسانه های دیداری بر روی انحرافات اجتماعی، مربوط به تغییراتی است که انسانهای سازنده، اداره کننده و پخش کننده برنامهها آگاهانه یا نا آگاهانه به جامعه عرضه میدارند. این نکته را همواره به خاطر داشته باشیم که رسانه های دیداری، در مبارزات داخلی ملتها و پیکارهای خارجی بین المللی برای تهییج عقاید عمومی و نیز گاهی برای سرکوبی آن، یکی از قاطعترین و تعیین کنندهترین حربهها هستند.
نکته دیگر که ذکر آن مهم مینماید، این است که اگر بنا باشد تمام داستانها و حوادث جرم و جنایت از صحنههای رسانه ها حذف شوند، باز هم احتمالاً در جوامع به همان اندازه مجرم و جانی و بزهکار و بزهدیده پیدا خواهد شد که امروزه وجود دارد اما نباید فراموش کرد که رسانه های دیداری میتوانند با پرداختن به برنامههای اصولی و کارشناسی شده از بروز برخی انحرافات اجتماعی بکاهند و جامعه ایده آل و عاری از جرم و جنایت را تداعی نمایند. البته امروزه با توجه به مداومت، وسعت و سرعت انتشار پیامهای رسانهای و فراوانی، تنوع و گوناگونی محتوایی آنها، کمتر کسی یافت میشود که به قدرت اسطورهای این پدیده های نو ظهور بشری اذعان نداشته باشد. با این حال اگر به فلسلفه پیدایش و دلیل گسترش فرهنگ استفاده از این ابزار برگردیم، خواهیم دید که مانند تمام اختراعات بشری، آمدهاند تا در خدمت انسان برای نیل به کمال ونقطه اوج آسایش خیال وی باشند اما احاطه مثلث شوم زر، زور و تزویر دولتهای ذینفوذ، رسانه ها را بر آن داشته تا به جای سیر در امتداد چیستی پیدایش خود، قدم در بی راهه برداشته و حامی قدرتمندان درتضمین جایگاه سیاسی و بقای پایگاه اقتصادی آنان باشد. رسانه ها در واقع جهت پیشرفت بشر ایجاد گردیدهاند، اما به عینه میبینیم که سبب بسیاری از بزهکاری و بزه دیدگی کودکان همین رسانه ها هستند. تأثیر نفوذ رسانه ها نسبت به نهادهای اجتماعی به علت کثرت برخورد و جاذبه زیاد، بیشتر است و همین عوامل باعث شده است که کودکان خیلی سریع تحت تأثیر آموزههای آن قرارگیرند و در این خصوص کودکان و نوجوانان به علت حس کنجکاوی و وابستگی و علاقه زیاد به رسانه ها، بیشتر از سایر اقشار جامعه از محتوای رسانهای متأثر میگردند و چنانچه محتوای رسانه ها حاوی مضامین جرم زا باشد، چه به صورت عامل تحریک و چه به صورت عامل تسهیل کننده، این افراد (کودکان) به سوی ارتکاب جرم سوق پیدا می کنند و در این رهگذر با توجه به تمایل افراد به برنامه های هیجانی ، معمولاً رسانه ها (غالباً به خاطر جذب مخاطب) با ارائه برنامههای خشونتآمیز و هیجانی میتواند بیشترین اثر منفی را در تحریک مخاطبین خود به ارتکاب جرایم علیه اشخاص و اعمال خشونت و تحصیل اموال نامشروع ایجاد نماید.
رسانه های دیداری در عین حال که نقش های مختلفی می توانند داشته می باشند که به صورت عامل تحریک و تسهیل جرم و یا خود وسیله ارتکاب جرم باشند، میتوانند با در نظر گرفتن افکار و عقاید و راهکارهای جرم شناسان، اقتصاددانان، جامعه شناسان و همچنین مسؤلین انتظامی و قضایی به طرق مختلف، نقش مهمی در پیشگیری از بزهکاری و بزه دیدگی ایفاء نمایند. البته باید بپذیریم که بازی های رایانه ای همانند بسیاری دیگر از پدیده های عصر فناوری اطلاعات به زندگی ما و فرزندانمان راه پیدا کرده است که اگر بخواهیم آنها را نادیده بگیریم و فرزندانمان را از این بازیها محروم نماییم، حرص و ولع آنان برای دسترسی به این بازیها بیشتر می شود و اگر در خانه نتوانند بازی کنند به خانه دوستانشان میروند و اگر آنجا هم نتوانستند، به کافینتها و مکانهایی که میتوانند با رایانه بازی کنند، سر میزنند.
از سوی دیگر، اگر بخواهیم فرزندانمان را در این زمینه لجام گسیخته به حال خود بگذاریم، خطرهای روحی، روانی و جسمی آنان را تهدید میکند. لذا والدین و دست اندرکاران امور فرهنگی و آموزشی باید با برنامه ریزی صحیح راه را برای استفاده صحیح کودکان و نوجوانان از این بازیها هموار کنند و برای تحقق این امر:
ما خودمان باید بازار این محصولات را با تولیدات داخلی و بازیهایی همسو با فرهنگ اسلامی و ایرانیمان در دست بگیریم و حتی به کشورهای دیگر نیز این برنامهها را صادر کنیم. نکته دیگر این که حتی المقدور از ورود بازیهای غیرمجاز و مخرب به داخل کشور، توسط مراجع ذیصلاح ممانعت به عمل آید و ب
ه دنبال آن نظارت جدی والدین بر کار فرزندان با کامپیوتر در خانه، خصوصاً استفاده از بازیهای رایانه ای، اعمال شود و فرهنگ استفاده صحیح از بازی های رایانه ای به فرزندان آموخته شود.
بنابراین یافته های تمام این تحقیقات نشان میدهد که اگر برنامههای رسانه ها در راستای اهداف متعالی زندگی بشری باشند میتوانند یکی از عوامل تأثیرگذار در جلوگیری از بزهکاری و بزه دیدگی کودکان باشند ولی برنامههایی که به این اهداف توجه کافی نکنند میتوانند منجر به رواج خشونت و جنایت در بین کودکان شده که گاهی موجب بزهکاری کودکان و گاهی هم موجب بزه دیدگی کودکان می شود که در تمام این تحقیقات رسانه های گروهی به صورت کلی بر بزهکاری کودکان و کمتر بر بزه دیدگی کودکان بررسی شده اما دراین تحقیق نقش انواع رسانه های دیداری به صورت خاص همانند تلویزیون، سینما، بازیهای رایانه ای و ماهواره بر بزهکاری و بزه دیدگی کودکان بررسی شده است.
با این وجود حاصل یافته های خود را به صورت چند نکته و پیشنهاد هم متذکر میشویم:
۱-رسانه ها باید براساس تعامل اجتماعی عمل کنند؛ بدین نحو که از روانشناسی اجتماعی جامعه خود برای درک خواسته های جامعه و زمینه پذیرش اجتماعی ارائه یک برنامه استمداد کنند تا ساخت و ترکیب برنامههای آنها با بافت اجتماعی و فرهنگی جامعه و خصوصیات فردی آنها سازگارتر و از روحیه و خواسته های صحیح جامعه مملو گردند و از طرفی می بایست داده های فرهنگی را از جامعه گرفته و در قالبهای بدیع هنری در آمیخته و برنامهای باشکوه، دلپذیر، نشاط انگیز و متناسب با وضعیت اجتماعی مخاطبین برای اعتلای جامعه در جهات مختلف عرضه کنند.
۲-با توجه به نقش انکارناپذیر رسانه های دیداری در پدیده های بزهکارانه و بزه دیدگی نمیتوان قائل به سکوتی جانکاه شد. فلذا می بایست با هدفمند کردن رسانه های دیداری داخلی و کنترل هجمه رسانه های فراملی سعی در کاهش این آثار داشته باشیم. البته بدیهی است که استفاده از سانسور و ممنوعیت کاربرد تجهیزات، فیلترینگ، پارازیت و غیره زمانی میتواند سود آور تلقی شود که ابتدا با یک فرهنگ سازی وسیع و اشاعه باورهای غنی شهروندان خود را به یک سطح از اقناع و خود باوری برسانیم و به عبارتی خود قربانی هجوم خاموش ولی سرکش خواسته های اتباع سرزمینی خود نشویم.
۳-باید افراد جامعه به اهداف برنامهریزان و تولیدکنندگان رسانه ها آگاه باشند، تا بتوانند اطلاعات دریافتی را حلاجی نمایند. قدرت رسانه ها در این است که مخاطبان نا خود آگاه با یک دیدگاه، رفتار و گفتار به خصوص هم آهنگ میشوند. فلذا آگاهی از شگردهای تولید برنامه، به خصوص در دنیای دیجیتال رسانه ها که به صورت زیرکانهای به افکار، کردار و رفتار آدمی شکل می دهد، نقش به سزایی در این امر دارد.
۴-ایجاد شبکه های مخصوص و نشریاتی اختصاصی برای دوره کودکی با برنامههای جذاب ولی در چهارچوب منویات اسلامی و میهنی خواهد توانست از گرایشات به سوی رسانه های مشابه خارجی بکاهد که برای این کارها باید تدابیر مختلفی انجام شود که اجمالاً بدانیم که بهرهگیری از قوانین جامع و مانع جزایی، آموزش عمومی و انجام خدمات محیطی جهت کاهش فرصتهای مجرمانه (پیشگیری وضعی) اصلاح برنامههای فرهنگی، اجتماعی، انجام تغییرات و بهبود شرایط اجتماعی، توجه به گروه ها واقشار آسیب پذیر، اعمال سیاست های اصلاحی، بازپروری و کنترل تکرار جرم، تلاش در جهت ایجاد تعهد و وابستگی افراد جامعه در راستای کاهش جرم، افزایش آگاهی افراد جامعه با هدف کاهش شرایط بزه دیدگی، سیاستهای پیشگیرانه در راستای محوریت خود کنترلی افراد جامعه و برنامه ریزی، دخالت آگاهانه در کنترل جرم و غیره از جمله این تدابیر به شمار میآید (مرادی مدیران ۱۳۹۱، ۱۹۲).
۲-۲- مبانی نظری و تاریخچه تحقیق
دراینجا وسایل ارتباط جمعی و پدیده هایی را که در برمیگیرد، ایجاد ارتباط جدید در مرحله صنعتی، خصلت رسانه های ارتباط جمعی، کارکرد های رسانه ها و همچنین تأثیرات رسانه ها بررسی میشود که سیر تاریخی از تمام رسانه ها را در برمیگیرد که این موارد مشترکات بین تمام رسانه ها میباشد. در ادامه به مصادیق رسانه ها به همراه تاریخچه ای از آنها پرداخته تا به تاریخچه رسانه های دیداری که شامل تلویزیون، سینما، بازیهای رایانه ای و ماهواره میباشد میرسیم که توضیح داده خواهد شد و در آخر هم تاریخچه بزهکاری و بزه دیدگی کودکان مورد بررسی قرار میدهیم.
۲-۲-۱ وسایل ارتباط جمعی
حدود چند دهه است که جامعه شناسی رشته جدیدی پیدا کرده است، رشتهای که به وسایل ارتباط جمعی مربوط میگردد. اما این تفکیک و تمایز موضوعی مسائل بسیاری را مطرح میکند. ارتباط و اطلاع از نظر تاریخی دو پدیده همسان تلقی می شوند که انسان از طریق آنها به واقعیت پی می برد. شناخت انسان از خود و طبیعت و محیط پیرامونش بدون مبادله اطلاعات و ارتباطات ممکن نیست. با این حال به تعریف لغوی و اصلاحی ارتباط و بعد به مسائل مربوط به ارتباط جمعی خواهیم پرداخت.
۲-۲-۱-۱ تعریف لغوی ارتباط
واژه ارتباط معادل Communication می باشد که از ریشه لاتین Communis به معنای اشتراک گرفته شده است. این کلمه به زبان فارسی به صورت مصدر عربی باب افتعال به کار میرود که در لغت به معنی پیوند دادن و ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معنای پیوند، پیوستگی و رابطه کاربرد دارد (معین ۱۳۴۲، ۱۸۹).
لازم به ذکر است که پژوهشگران ارتباطات ، میان واژه ارتباط به معنای مفرد Communication و واژه ارتباطات به معنای جمع Communications تفاوت قایل هستند. کلمه ارتباطات به صورت جمع در علوم ارتباطات، به معنای مطالعه پیرامون ابزار و لوازم فنی این پدیده به کار میرود، حال آنکه معنای این واژه به صورت مفرد بیانگر فرآیندی است که در آن پیام از پیام دهنده، به پیام گیرنده منتقل میشود. به عبارت دیگر به گردش بین فرستنده و گیرنده پیام مربوط میشود که به لحاظ لغوی واژه ارتباط را میتوان به معنای بستن چیزی با چیزی دیگر و مواصلت کردن نیز معنی کرد (دهخدا ۱۳۷۷، ۱۶۴۳: ۲).
۲-۲-۱-۲ تعریف اصطلاحی ارتباط
از واژه ارتباط تعاریف گوناگونی در علوم مختلف، ارائه گردیده است. حال برای آن که مفهوم آن روشن تر شود تنها به ارائه تعاریفی چند به این زمینه می پردازیم:
مفهوم ارتباط در دائره المعارف عمومی فیشر چنین تعریف شده است : ارتباط به مفهوم گستردهی آن برای بیان هر نوع انتقال اطلاعات به کار میرود؛ در یک مفهوم دقیقتر، انسان از مفهوم ارتباطات یک جریان دو سویه تفهیم و تفاهم بیان در موجود زنده را درک میکند. ارتباط بین دو انسان، نوعی رفتار اجتماعی است که از مفهوم فاعلیت یک قطب تا فهم احساس و رفتار قطب دیگر گسترده است. ارتباطات، نوع خاصی از رفتار اجتماعی یا رفتار مقابل است که طی آن مفهوم مورد نظر مستقیماً به کمک علامات مختص به موضوع، به یکدیگر منتقل میشود (اشتانباخ ۱۳۶۸، ۵۵).
ادوین امر محقق بنام علوم ارتباطات در رساله خود، ارتباط را چنین تعریف نموده است: ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر است. به طور کلی هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگران و انتقال پیام های خود به آنها از وسایل گوناگون استفاده میکند. مثلاً وقتی انسان میخندد، شادی خود را با نگاه و لبخند به دیگران نشان میدهد، به همین ترتیب هنگامی که انسان به دیگری نامه مینویسد، مقصود خود را به شکل محبتی بیان میکند و با او رابطه برقرار میسازد (معتمدنژاد ۱۳۵۵، ۷).
بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که ارتباط، نشانگر فرآیندی است که در آن اطلاعات، عقاید و افکار مردم، هم از طریق تماس مستقیم و هم از طریق مجراهای مختلف صورت می پذیرد. به عبارت سادهتر، اطلاعات از طریق ارتباط انتقال مییابند. در برقراری ارتباط، پیوسته هدفی وجود دارد و فرد برای دریافت آگاهی بیشتر با دیگران ارتباط برقرار میکند. در واقع به زبانی سادهتر در پرتو همین ارتباط است که فرد به مهارت های تازه و طرز تفکر و رفتارهای جدید دست مییابد. برای درک بیشتر لازم است که با درآمدی بر ابزارها و عناصر نوین ارتباطی، پدیده های در برگیرنده وسایل ارتباط وسایل ارتباط جمعی را بررسی کنیم.
۲-۲-۱-۳ اصطلاح وسایل ارتباط جمعی چه امور و پدیده هایی را در بر میگیرد
در جهان امروز، اصطلاح وسایل ارتباط جمعی اعم از مطبوعات، سینما، رادیو، تلویزیون و فناوریهای نوین ارتباطات و اطلاعات بویژه اینترنت را در بر میگیرد و با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و تبادل افکار عمومی سهم بسزایی در پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری ایفاء میکنند. فراوانی جمعیت، تمرکز گروه های وسیع انسانی در شهرهای بزرگ، شرایط خاص تمدن صنعتی و پیچیدگی وضع زندگی اجتماعی و تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کنونی نیاز به آگاهی از رویدادهای جاری را افزایش می دهد به گونه ای که پیشرفت وسایل ارتباط جمعی و توسعه اقتصادی و اجتماعی همگی لازم و ملزوم یکدیگر شده اند.
نگاهی به تحولات تاریخی رسانه ها در قرن ۲۱ نشانگر آن است که تفکر انسان تا چه حد به ابزارهای ارتباطی، از زبان به عنوان نخستین وسیله ارتباطی گرفته تا ابزارهای پیچیده انتقال اطلاعات مانند خطوط الکترونیکی و نیز ماهواره های فضایی مدیون است. بررسی این فرایندهای ارتباطی و نقش ابزارهای ارتباطی، سیر تکامل تاریخی آنها و کشف روابط موجود میان این ابزارها با زمینه های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جوامع از اهمیت بسیاری برخوردار است. این بررسیها نشان میدهند که تجزیه و تحلیل پیام ها بدون در نظر گرفتن ابزارهای انتقال مفاهیم امکانناپذیر است. بنابراین ارتباط در مفهوم عام خود مجموعه پیچیده و سازمان یافته ای است که جنبه های انسانی و تکنولوژیک آن از یکدیگر تفکیک ناپذیر است (اصغری ۱۳۹۲، ۱).
